หมวกโบ๊ตเตอร์ ณ พระราชวังบางปะอิน: จินตนาการแฟชั่นเจ้านายฝ่ายในกับการพายเรือในสระบัว สมัยรัชกาลที่ ๕ ตอนปลาย (1890-1910)

13 Jun

คอลเลกชัน Bang Pa-In Collection นี้ถือกำเนิดจากจินตนาการของผมต่อภาพเหตุการณ์สมมุติในราชสำนักไทยช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 เป็นภาพของเจ้านายฝ่ายหน้าและฝ่ายในในช่วงการแปรพระราชฐานไปยังพระราชวังบางปะอิน ณ พระนครศรีอยุธยา กำลังพายเรือท่ามกลางสระบัว กับบรรยากาศที่สงบ และงดงามในยามเช้าหรือบ่ายแก่ ๆ ท่ามกลางแสงอาทิตย์อันนุ่มนวลสะท้อนผิวน้ำ และเสียงกระซิบของสายลม รวมไปถึงกลิ่นอายแห่งศิลปะการแต่งกายอย่างไทยที่ผสมผสานกับสไตล์ตะวันตกได้อย่างลงตัว

ในภาพเหล่านี้ เจ้านายฝ่ายในสวมหมวกโบ๊ตเตอร์ (boater hat) ซึ่งเดิมทีเป็นเครื่องแต่งกายของสุภาพบุรุษในโลกตะวันตก หมวกทรงแบน ขอบตรง ทำจากฟางสานแข็ง ตกแต่งด้วยริบบิ้นสีเข้ม ถูกนำมาปรับใช้ร่วมกับเสื้อคอตั้งผ้าลูกไม้แบบวิกตอเรียน และพาดสะไบแพร พร้อมทั้งนุ่งโจงกระเบนตามธรรมเนียมนุ่งห่มสีประจำวัน เมื่อสวมใส่สำหรับกิจกรรมพายเรือในบริเวณพระราชวัง หมวกชนิดนี้จึงดูเข้ากันกับเครื่งแต่งกายอย่างประณีต งดงาม และร่วมสมัยอย่างยิ่ง

จุดเริ่มต้นของหมวกโบ๊ตเตอร์ในยุโรป
หมวกโบ๊ตเตอร์เกิดขึ้นในอังกฤษราวกลางคริสต์ศตวรรษที่ 19 โดยเป็นหมวกฟางสานชนิดแข็ง (sennit straw) ที่ออกแบบให้มีทรงแบน ขอบหมวกตรง และมักประดับด้วยริบบิ้นสีเข้ม หมวกชนิดนี้ได้รับความนิยมในหมู่นักเรียนชายของมหาวิทยาลัยชื่อดัง เช่น อ็อกซ์ฟอร์ด เคมบริดจ์ รวมถึงโรงเรียนมัธยมอย่าง Eton, Harrow และ Winchester โดยเฉพาะในกิจกรรมพายเรือและเดินเล่นในฤดูร้อน จนกลายเป็นหมวกยูนิฟอร์มของชมรมเรือในมหาวิทยาลัย

แม้เดิมทีจะเป็นสัญลักษณ์ของความสุภาพและกีฬา แต่ภายในไม่กี่ทศวรรษ หมวกโบ๊ตเตอร์ก็กลายเป็นของคู่กายสุภาพบุรุษผู้มีรสนิยมในช่วงฤดูร้อน โดยมักจับคู่กับเบลเซอร์ กางเกงลายทาง และรองเท้าสีขาว-ดำ (spectator shoes) แฟชั่นนี้แพร่กระจายไปยังยุโรปและอเมริกา พร้อมกับแนวคิด “leisure class” หรือชนชั้นผู้ใช้เวลาว่างอย่างมีรสนิยม แต่ในช่วงหนึ่งของยุคเอ็ดเวิร์เดียน (Edwardian Era 1900-1910) หมวกโบ๊ตเตอร์ก็ได้กลายเป็นแฟชั่นที่หญิงสาวในยุโรป และหลากหลายประเทศนำมาปรับใช้ รวมถึงในสยาม

การรับอิทธิพลในสยาม: เจ้านายฝ่ายในกับแฟชั่นข้ามวัฒนธรรม
ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ประเทศสยามได้เปิดรับแนวคิดและวัฒนธรรมตะวันตกอย่างมาก โดยเฉพาะในราชสำนัก การเสด็จเยือนยุโรปของพระบรมวงศานุวงศ์ การจ้างช่างภาพชาวต่างชาติ และการเรียนการสอนแบบตะวันตกในโรงเรียนหลวง ล้วนมีบทบาทในการหล่อหลอมความงามรูปแบบใหม่ในหมู่เจ้านายฝ่ายใน หมวกโบ๊ตเตอร์แม้จะมีที่มาจากโลกของบุรุษและกีฬากลางแจ้ง แต่ก็ถูกนำมาผสานกับความงามแบบไทยอย่างอ่อนช้อย กลายเป็นแฟชั่นที่สะท้อนทั้งการเรียนรู้วัฒนธรรมของโลก และการยืนหยัดในอัตลักษณ์ของตนเอง

AI กับงานสร้างสรรค์ทางวัฒนธรรม: ความท้าทายและการทดลอง
ภาพชุดนี้ไม่มีภาพต้นฉบับจริงใด ๆ เลย ทุกอย่างเริ่มต้นจากความคิดสร้างสรรค์และการทดลองทางเทคโนโลยี ผมใช้วิธีการฝึกโมเดล LoRA หลายชุดเพื่อให้ AI สามารถสร้างสรรค์ภาพสตรีไทยในสมัยรัชกาลที่ ๕ ที่สวมหมวกโบ๊ตเตอร์ได้อย่างแม่นยำและสมจริง

ขั้นแรก ผมใช้ LoRA ที่เคยฝึกไว้แล้วเกี่ยวกับแฟชั่นบุรุษไทยในยุครัชกาลที่ ๕ และ ๖ ที่สวมหมวกโบ๊ตเตอร์ จากนั้นจึงสร้างชุดข้อมูลใหม่ โดยผสมภาพชายสวมหมวก ภาพหญิงในยุคเดียวกันที่ไม่สวมหมวก และภาพหมวกโบ๊ตเตอร์ของจริง เพื่อให้ AI เรียนรู้รูปทรงหมวกและตำแหน่งการสวมใส่ เมื่อฝึกสำเร็จได้โมเดล LoRA ตัวนี้มา จึงสามารถสร้างภาพสตรีที่สวมหมวกได้อย่างถูกต้องตามหลักสรีระ

ต่อมา ผมนำภาพผลลัพธ์จาก LoRA แรกไปฝึกต่อใน LoRA ชุดที่สอง โดยใช้ภาพสุภาพบุรุษและสตรีที่สวมหมวกอย่างถูกต้อง ผสมกับภาพผู้คนที่พายเรือแจวแบบไทย และภาพสระบัว เพื่อให้ AI เข้าใจความเชื่อมโยงของบริบทในทางวัฒนธรรมและฉากหลังที่ต้องการ

สุดท้าย ผมนำโมเดลที่ฝึกแล้วนี้ไปร่วมใช้งานกับ LoRA อีกสองชุด – หนึ่งสำหรับบุรุษสวมหมวก และอีกหนึ่งสำหรับสตรีสวมหมวก – เพื่อให้ผลลัพธ์มีความสอดคล้องสมบูรณ์ทั้งในเชิงแฟชั่น โครงสร้างใบหน้า และความน่าเชื่อถือทางประวัติศาสตร์

นุ่งห่มตามวัน: ธรรมเนียมแห่งรสนิยมในราชสำนัก
ในราชสำนักไทยสมัยรัชกาลที่ ๕ การแต่งกายของเจ้านายฝ่ายในและข้าราชสำนักสตรีมีการกำหนดสี “นุ่งห่มตามวัน” ซึ่งถือเป็นธรรมเนียมที่ทั้งสง่างามและเปี่ยมด้วยรสนิยม หลักฐานสำคัญปรากฏในวรรณกรรมเรื่อง สี่แผ่นดิน ซึ่งบรรยายการแต่งกายของชาววังในยุคของแม่พลอยไว้อย่างละเอียดไว้ว่า:

วันจันทร์ – นุ่งเหลืองอ่อน ห่มน้ำเงินอ่อน หรือบานเย็น, หากนุ่งน้ำเงินนกพิราบ ต้องห่มจำปาแดง
วันอังคาร – นุ่งสีปูน หรือม่วงเม็ดมะปราง ห่มโศก, หรือจะนุ่งโศก/เขียวอ่อน ต้องห่มม่วงอ่อน
วันพุธ – นุ่งสีถั่ว หรือสีเหล็ก ห่มจำปา
วันพฤหัสบดี – นุ่งเขียวใบไม้ ห่มแดงเลือดนก, หรือจะนุ่งแสด ห่มเขียวอ่อน
วันศุกร์ – นุ่งน้ำเงินแก่ ห่มเหลือง
วันเสาร์ – นุ่งเม็ดมะปราง ห่มโศก, หรือจะนุ่งผ้าลายพื้นม่วง ห่มโศก
วันอาทิตย์ – แต่งเหมือนวันพฤหัสบดี หรือจะนุ่งผ้าลายพื้นสีลิ้นจี่/เลือดหมู แล้วห่มโศกก็ได้

ธรรมเนียมนี้มิได้เป็นเพียงเรื่องของสี แต่สะท้อนถึงระบบความประณีตในราชสำนัก การจับคู่ผ้านุ่งกับผ้าห่มให้เหมาะกับวันและวาระ ตลอดจนฐานะและวัยของผู้สวมใส่ นับเป็นศิลปะแห่งการแต่งกายที่ฝังอยู่ในวิถีชีวิตของชนชั้นสูงในสยาม แฟชั่นของเจ้านายฝ่ายในจึงไม่เพียงแต่สะท้อนความงาม หากแต่แสดงออกถึงอัตลักษณ์ร่วมสมัยของหญิงไทยผู้มีการศึกษา เข้าใจโลก และพร้อมปรับใช้ความเป็นสากลกับความเป็นไทยอย่างสง่างาม

บทส่งท้าย: จินตนาการ ความเชื่อ และแรงบันดาลใจจากบางปะอิน

Bang Pa-In Collection นี้คือผลงานที่ถือกำเนิดจากจินตนาการถึงฉากแห่งความสงบ เรียบง่าย และเปี่ยมเสน่ห์ของเจ้านายฝ่ายในในสมัยรัชกาลที่ ๕ — ขณะพายเรือท่ามกลางสระบัว ณ พระราชวังบางปะอิน ฉากเช่นนี้ไม่เคยปรากฏในภาพถ่ายหรือบันทึกประวัติศาสตร์ แต่เราสามารถสร้างสรรค์ขึ้นมาได้ด้วยเทคโนโลยี AI

แรงบันดาลใจที่ช่วยให้ภาพในฝันนี้ชัดเจนขึ้น เกิดจากบทสนทนากับ คุณดรัณภพ สวนไพรินทร์ (Darunphob Suanpirintr) ซึ่งได้เปิดประตูสู่มุมมองใหม่ ๆ ในประวัติศาสตร์แฟชั่นไทย การแลกเปลี่ยนความคิดและแนววิเคราะห์อย่างเป็นกันเอง คือจุดสำคัญในการสร้างสรรค์ภาพในจินตนาการให้กลายเป็นรูปภาพจริงที่สวยงาม

และผมขอขอบคุณสำหรับภาพจาก ละครโทรทัศน์เรื่อง “สี่แผ่นดิน” กำกับโดย หม่อมน้อย (ม.ล.พันธุ์เทวนพ เทวกุล) ที่ถ่ายทอดเรื่องราวของสาวชาววังในยุครัชกาลที่ ๕ ได้อย่างวิจิตร งดงาม และเปี่ยมด้วยรายละเอียดทางประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะฉากที่ตัวละครฝ่ายในสวมหมวกโบ๊ตเตอร์ในบริบทเดียวกันกับคอลเล็คชั่นนี้ ภาพเหล่านี้ช่วยเติมเต็มจินตนาการให้เป็นรูปธรรม

ด้วยเทคโนโลยี AI และการฝึกฝน LoRA อย่างพิถีพิถัน ภาพในจินตนาการนี้จึงปรากฏเป็นภาพที่ออกมาไม่เพียงแต่สะท้อนความงามของแฟชั่นในสมัยรัชกาลที่ ๕ หากยังถ่ายทอดจิตวิญญาณของยุคสมัย และความกลมกลืนระหว่างวัฒนธรรมไทยกับตะวันตกได้อย่างลงตัว

ผมหวังเป็นอย่างยิ่งว่า Bang Pa-In Collection นี้ จะไม่เพียงแต่สร้างความรื่นรมย์ทางสายตา แต่ยังจุดประกายแรงบันดาลใจให้กับผู้ที่รักในแฟชั่น ประวัติศาสตร์ และศิลปะแห่งการแต่งกาย — ให้กล้าฝัน กล้าค้นคว้า และกล้าสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ ที่อาจไม่เคยมีอยู่ในตำรา แต่มีคุณค่าในความทรงจำและจินตนาการของเราทุกคน

Boater Hats at Bang Pa-In Palace: An Imagined Scene of Noblewomen Rowing in the Lotus Pond during the Reign of King Rama V

The Bang Pa-In Collection was born from my imagination—an imagined moment in the Thai royal court during the late 19th century. I envisioned noblemen and noblewomen during the seasonal relocation of the court to Bang Pa-In Palace in Phra Nakhon Si Ayutthaya, gently rowing through a lotus pond in the tranquil hours of the morning or late afternoon. Sunlight dancing on water, whispers of the wind, and the delicate blend of traditional Siamese dress with subtle Western influences shaped this serene and romantic scene.

In these imagined images, noblewomen wear boater hats—a type of flat-brimmed, stiff straw hat traditionally worn by Western gentlemen. Here, the boater is paired with Victorian-inspired lace blouses, sheer shoulder cloths (sabai), and soft-toned jongkraben following the Siamese tradition of colour-coded daily attire. When worn for a leisurely boat ride around the palace grounds, the boater hat becomes surprisingly elegant—harmonious, refined, and unexpectedly modern.

The Origins of the Boater Hat in Europe
The boater hat originated in mid-19th century England as a stiff sennit straw hat with a flat crown and brim, usually trimmed with a dark ribbon. It gained popularity among male students at prestigious universities such as Oxford and Cambridge, and elite secondary schools like Eton, Harrow, and Winchester—especially for summer activities like rowing and promenade walks. It eventually became the standard hat for university rowing clubs.

Though initially a symbol of gentlemanly sport and decorum, by the early 20th century, the boater had become a staple of refined summer fashion. It was often worn with striped trousers, blazers, and two-tone spectator shoes, epitomising the leisurely elegance of the so-called “leisure class.” The style spread across Europe and America, reflecting a cultural shift toward refined recreational lifestyles.

Western Influence in Siam: Noblewomen and Cross-Cultural Fashion
During the reign of King Rama V, Siam was increasingly influenced by Western ideas and aesthetics—particularly within the royal court. Royal visits to Europe, the employment of foreign photographers, and the rise of Western-style education in palace schools helped shape a new visual and cultural vocabulary for noblewomen. While the boater originated as a men's sporting accessory, it was reinterpreted through the feminine lens of Siamese court fashion—gracefully integrated into local dress traditions, creating a hybrid aesthetic of global awareness and cultural confidence.

AI and Cultural Imagination: A Creative and Technical Challenge
This collection is not based on any real historical photographs. Every image emerged from pure imagination—brought to life through the experimental use of AI. I trained multiple LoRA models to generate accurate and historically believable depictions of Thai women from the Rama V era wearing boater hats.

First, I began with a pre-trained LoRA model of Thai men from the same period wearing boater hats. I then built a custom dataset by combining images of men in boaters, women from the era without hats, and real references of boater hats. This allowed the model to learn the shape and correct positioning of the hat on the head, enabling it to realistically generate women wearing boaters.

Next, I refined the output through a second LoRA model—this time trained on images of both men and women wearing boater hats correctly, mixed with photographs of Thai boaters and lotus ponds. This taught the model to understand cultural and environmental context.

Finally, I combined the refined model with two additional LoRA sets—one for men and one for women wearing boaters—to ensure coherence in facial structure, fashion styling, and historical atmosphere.

Dressing by the Day: Royal Colour Traditions in the Court
In King Rama V’s royal court, noblewomen and court ladies adhered to a refined custom known as nung hom tam wan—dressing in colours specific to each day of the week. This elegant system was meticulously observed, as described in the Thai literary classic Four Reigns (Si Phaendin), which chronicled courtly life during the protagonist Mae Phloi’s time:

Monday – Light yellow sarong, with pale blue or fuchsia shoulder cloth. If navy blue is worn, it must be paired with deep red-orange.
Tuesday – Mauve or plum sarong, paired with sok (a deep, dusky green), or light green with lilac.
Wednesday – Pea green or steel grey sarong, paired with yellow-orange.
Thursday – Leaf green sarong with crimson shoulder cloth, or orange with light green.
Friday – Deep navy sarong, with a yellow shoulder cloth.
Saturday – Plum sarong with sok, or a purple-patterned fabric with the same.
Sunday – Same as Thursday, or crimson/litchi-coloured patterns with sok.

These pairings were not merely aesthetic choices but reflected a deeply refined cultural system within the Siamese aristocracy. The art of dressing by the day conveyed age, status, and occasion—and allowed women of the court to express both tradition and grace. The result was a court fashion that stood proudly alongside European elegance while maintaining its unique Thai identity.

Conclusion: Imagination, Inspiration, and a Lotus-Scented Dream at Bang Pa-In
Bang Pa-In Collection is a product of imagination—a vision of gentle elegance and quiet nobility from the reign of King Rama V. The scene of royal women rowing among lotus blossoms at Bang Pa-In Palace has never been documented in photographs or official records, but with the help of AI, it now exists as a vivid visual narrative.

This imagined world was made clearer through inspiring conversations with Darunphob Suanpirintr, whose insights into Thai fashion history opened new perspectives and gave me the confidence to turn an abstract dream into an illustrated story. I also wish to express my gratitude for the shared images from the television drama Four Reigns, directed by Mom Noi (M.L. Phanthanaphon Devakula), which beautifully depicted the lives of palace women during King Rama V’s reign. In particular, the scenes where female characters wear boater hats within the royal court resonated deeply with my concept and became a direct inspiration for this collection.

Through patient LoRA training and creative exploration, this once-invisible dream has materialised. These images do not merely echo the aesthetic of the era—they capture its spirit, its fusion of East and West, its poise and possibility.

I sincerely hope that Bang Pa-In Collection brings visual delight and—more importantly—ignites inspiration among lovers of fashion history and dress culture. May it encourage us all to dream boldly, research deeply, and create meaningfully—bringing to life moments that history forgot, but imagination remembers.

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI