หมวกโบ๊ตเตอร์: จากเครื่องแต่งกายสุภาพบุรุษ สู่แฟชั่นนำสมัยของเจ้านายฝ่ายในในสมัยรัชกาลที่ ๕

13 Jun

หมวกโบ๊ตเตอร์ (Boater Hat) หรือ “หมวกฟางสานทรงแบน” คือหนึ่งในสัญลักษณ์แฟชั่นที่สะท้อนรสนิยมสากลในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 และต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 แม้จะเริ่มต้นจากการเป็นหมวกสำหรับสุภาพบุรุษชาวอังกฤษในการพายเรือ แต่ในช่วงหนึ่งของยุคเอ็ดเวิร์เดียน (Edwardian Era) หมวกโบ๊ตเตอร์ก็ได้กลายเป็นแฟชั่นที่หญิงสาวในหลากหลายประเทศนำมาปรับใช้ รวมถึงในสยาม

ในจินตนาการของชุดภาพถ่ายครั้งนี้—ที่กรุงเทพฯ ถูกจินตนาการใหม่โดยคงสถาปัตยกรรมไทยไว้แต่จัดวางในบริบทและท่าทีแบบตะวันตก—เจ้านายฝ่ายในในสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้ปรับใช้หมวกโบ๊ตเตอร์ให้เป็นส่วนหนึ่งของเครื่องแต่งกาย นับเป็นการแสดงออกถึงการเปิดรับอิทธิพลแฟชั่นตะวันตก และการมีบทบาททางวัฒนธรรมในฐานะชนชั้นนำที่กำลังนิยามอัตลักษณ์ใหม่ของชาติ

จุดเริ่มต้นของหมวกโบ๊ตเตอร์ในยุโรป

หมวกโบ๊ตเตอร์เกิดขึ้นในอังกฤษราวกลางคริสต์ศตวรรษที่ 19 โดยเป็นหมวกฟางสานชนิดแข็ง (sennit straw) ที่ออกแบบให้มีทรงแบน ขอบหมวกตรง และมักประดับด้วยริบบิ้นสีเข้ม หมวกชนิดนี้ได้รับความนิยมในหมู่นักเรียนชายของมหาวิทยาลัยชื่อดัง เช่น อ็อกซ์ฟอร์ด เคมบริดจ์ รวมถึงโรงเรียนมัธยมอย่าง Eton, Harrow และ Winchester โดยเฉพาะในกิจกรรมพายเรือและเดินเล่นในฤดูร้อน จนกลายเป็นหมวกยูนิฟอร์มของชมรมเรือในมหาวิทยาลัย

แม้เดิมทีจะเป็นสัญลักษณ์ของความสุภาพและกีฬา แต่ภายในไม่กี่ทศวรรษ หมวกโบ๊ตเตอร์ก็กลายเป็นของคู่กายสุภาพบุรุษผู้มีรสนิยมในช่วงฤดูร้อน โดยมักจับคู่กับเบลเซอร์ กางเกงลายทาง และรองเท้าสีขาว-ดำ (spectator shoes) แฟชั่นนี้แพร่กระจายไปยังยุโรปและอเมริกา พร้อมกับความนิยมในแนวคิด “leisure class” หรือชนชั้นผู้ใช้เวลาว่างอย่างมีสไตล์

การรับอิทธิพลในสยาม: เจ้านายฝ่ายในกับแฟชั่นข้ามวัฒนธรรม

ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ประเทศสยามได้เปิดรับแนวคิดและวัฒนธรรมตะวันตกอย่างมาก โดยเฉพาะในราชสำนัก การเดินทางของพระบรมวงศานุวงศ์ไปยุโรป การใช้ช่างภาพฝรั่ง และการเรียนรู้แบบตะวันตกในโรงเรียนหลวง ล้วนมีส่วนทำให้แฟชั่นตะวันตกเริ่มเข้ามามีบทบาทในราชสำนักฝ่ายใน

หมวกโบ๊ตเตอร์แม้จะเป็นของสุภาพบุรุษ แต่เจ้านายฝ่ายในก็ได้นำมาปรับใช้ร่วมกับการแต่งกายแบบไทยประยุกต์ เช่น เสื้อคอตั้งตัดเย็บด้วยผ้าลูกไม้แบบวิกตอเรียน รวมทั้งการห่มสะไบ และนุ่งโจงกระเบน ตามธรรมเนียมนุ่งห่มสีตามวัน และในคอลเล็คชั่นนี้เซ็ตติ้งของภาพอยู่ในฉากริมแม่น้ำหรือในบริเวณวัง ซึ่งผมจินตนาการว่าเป็นพื้นที่แห่งการเดินเล่น ถ่ายภาพ และแสดงออกถึงรสนิยม “ทันสมัย” โดยไม่แพ้แฟชั่นของสตรีตะวันตก

นุ่งห่มตามวัน: ธรรมเนียมแห่งรสนิยมในราชสำนัก

ในราชสำนักไทยสมัยรัชกาลที่ ๕ การแต่งกายของเจ้านายฝ่ายในและข้าราชสำนักสตรีมีการกำหนด “นุ่งห่มตามวัน” ซึ่งถือเป็นธรรมเนียมที่ทั้งสง่างามและเปี่ยมด้วยรสนิยม หลักฐานสำคัญปรากฏในวรรณกรรมเรื่อง สี่แผ่นดิน ซึ่งบรรยายการแต่งกายของชาววังในยุคของแม่พลอยไว้ว่า:

วันจันทร์ – นุ่งเหลืองอ่อน ห่มน้ำเงินอ่อน หรือบานเย็น, หากนุ่งน้ำเงินนกพิราบ ต้องห่มจำปาแดง
วันอังคาร – นุ่งสีปูน หรือม่วงเม็ดมะปราง ห่มโศก, หรือจะนุ่งโศก/เขียวอ่อน ต้องห่มม่วงอ่อน
วันพุธ – นุ่งสีถั่ว หรือสีเหล็ก ห่มจำปา
วันพฤหัสบดี – นุ่งเขียวใบไม้ ห่มแดงเลือดนก, หรือจะนุ่งแสด ห่มเขียวอ่อน
วันศุกร์ – นุ่งน้ำเงินแก่ ห่มเหลือง
วันเสาร์ – นุ่งเม็ดมะปราง ห่มโศก, หรือจะนุ่งผ้าลายพื้นม่วง ห่มโศก
วันอาทิตย์ – แต่งเหมือนวันพฤหัสบดี หรือจะนุ่งผ้าลายพื้นสีลิ้นจี่/เลือดหมู แล้วห่มโศกก็ได้

ธรรมเนียมนี้มิได้เป็นเพียงเรื่องของสี แต่สะท้อนถึงระบบความประณีตในราชสำนัก การจับคู่ผ้านุ่งกับผ้าห่มให้เหมาะกับวันและวาระ ตลอดจนฐานะและวัยของผู้สวมใส่ นับเป็นศิลปะแห่งการแต่งกายที่ฝังอยู่ในวิถีชีวิตของชนชั้นสูงในสยาม แฟชั่นของเจ้านายฝ่ายในจึงไม่เพียงแต่สะท้อนความงาม หากแต่แสดงออกถึงอัตลักษณ์ร่วมสมัยของหญิงไทยผู้มีการศึกษา เข้าใจโลก และพร้อมปรับใช้ความเป็นสากลกับความเป็นไทยอย่างสง่างาม

จินตนาการแห่งกรุงเทพฯ ที่ไม่เหมือนเดิม

ในคอลเลกชันภาพถ่ายนี้ กรุงเทพฯ ถูกนำเสนอในมุมที่คุ้นเคยแต่ไม่เหมือนเดิม ทั้งพระบรมมหาราชวัง พระที่นั่งอนันตสมาคม หรือพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท กลับกลายเป็นฉากหลังของภาพฝันที่หญิงสาวในเครื่องแต่งกายไทยผสมตะวันตก ยืนสง่าอยู่ริมแม่น้ำหรือข้างรถม้าหรู

หมวกโบ๊ตเตอร์จึงกลายเป็นสัญลักษณ์เล็ก ๆ ที่บอกเล่าเรื่องใหญ่—เรื่องของแฟชั่นที่เชื่อมโยงโลก เรื่องของหญิงไทยผู้เปี่ยมรสนิยม และเรื่องของอดีตที่ยังมีชีวิตอยู่ในจินตนาการร่วมสมัย

The Boater Hat: From Gentlemen’s Attire to a Fashion Statement of Inner Court Ladies During King Chulalongkorn’s Reign

The boater hat, also known as a "flat-brimmed straw hat," became a symbol of global fashion during the late 19th and early 20th centuries. Although it originated as a men’s accessory in England—worn primarily during rowing activities—it eventually gained popularity among women in various countries during the Edwardian Era. Siam (modern-day Thailand) was no exception.

In this imagined photographic collection—where Bangkok retains its familiar architectural features but is reimagined through a Westernised lens—the inner court ladies of King Chulalongkorn’s reign adopted the boater hat as part of their attire. This blending of East and West reflected a growing openness to Western fashion and the cultural leadership of the elite, who were beginning to redefine the modern identity of the Siamese nation.

The Origins of the Boater Hat in Europe

The boater hat originated in mid-19th century England as a stiff sennit straw hat, designed with a flat crown and straight brim, often adorned with a dark ribbon. It gained popularity among male university students—particularly those at Oxford, Cambridge, and prestigious boarding schools like Eton, Harrow, and Winchester—where it became part of the standard uniform for boating and summertime strolls.

Though initially a symbol of gentlemanly sportsmanship and elegance, the boater hat soon evolved into an essential part of the stylish summer wardrobe. It was often paired with blazers, striped trousers, and spectator shoes. The look became a hallmark of the "leisure class"—those who expressed their social status through refined relaxation—and spread throughout Europe and the Americas.

Cultural Influence in Siam: Cross-Cultural Fashion in the Inner Court

During King Chulalongkorn’s reign (Rama V), Siam experienced a period of intense cultural exchange with the West. Members of the royal family travelled to Europe, Western-style education was promoted in royal schools, and foreign photographers were commissioned to document court life. These influences led to Western fashion trends gaining a foothold in the royal court.

Although the boater hat was originally a male accessory, inner court ladies embraced it and adapted it to suit traditional Thai ensembles. They paired it with high-necked Victorian lace blouses, silk shoulder sashes (sabai), and pleated jong kraben trousers. These outfits were worn in accordance with the court custom of "day-of-the-week dressing"—especially in palace gardens or riverside settings, where such attire signified sophistication and modern taste equal to that of Western women.

Day-of-the-Week Dressing: A Noble Tradition in Courtly Taste

In the royal court during King Chulalongkorn’s era, ladies and noblewomen followed a refined custom known as “nang hom tam wan”—dressing in designated colours for each day of the week. This tradition, described vividly in the classic Thai novel "Four Reigns" (Si Phaendin), reflects the sophistication of courtly fashion and the harmonisation of attire with the day’s auspicious colour scheme.

Monday – Light yellow jong kraben with a soft blue or magenta shawl; alternatively, dove blue skirt with a reddish-orange sabai
Tuesday – Mottled clay or plum skirt with a muted mauve sabai; or light green skirt with a soft violet sabai
Wednesday – Pea green or steel grey skirt with a sabai in champak (yellow-orange) tone
Thursday – Leaf green skirt with a deep crimson shawl; or tangerine skirt with a light green sabai
Friday – Deep navy skirt with a golden-yellow sabai
Saturday – Plum skirt with a mauve sabai; or purple-patterned fabric with a matching violet shawl
Sunday – Either follow Thursday’s style, or wear a lychee red or burgundy patterned fabric with a mauve sabai

This practice was not simply about colour—it revealed a meticulous approach to courtly elegance, with attention paid to harmonising fabrics, colour pairings, and the appropriateness of each ensemble according to the occasion, age, and status of the wearer. It represented an art of dress that was deeply embedded in the lives of the Siamese aristocracy.

Thus, fashion among the inner court women was not only about beauty, but also expressed a contemporary identity: that of educated, cosmopolitan women who could gracefully integrate Western elements with their Thai heritage.

A Reimagined Bangkok

In this photographic collection, Bangkok is portrayed through a lens of elegant imagination. Iconic landmarks such as the Grand Palace, Ananta Samakhom Throne Hall, and Chakri Maha Prasat Hall serve as backdrops to dreamlike scenes—where women in blended Thai-Western dress stand poised beside the river or near elegant carriages.

The boater hat, once a gentleman’s leisurewear item, becomes a small yet powerful symbol—telling a larger story of globalised fashion, refined Thai femininity, and a historical past that still lives on through the imagination of modern creators.

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI