เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ ๑๓
เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ ๑๓
เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต เป็นเจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ ๑๓ แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร (พ.ศ. ๒๔๔๑–๒๔๖๕) ทรงพัฒนานครลำปางในหลายด้าน ทั้งด้านการศึกษา พระพุทธศาสนา และสาธารณประโยชน์เพื่อความผาสุกของประชาชนชาวลำปาง
เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต ประสูติวันที่ ๖ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๐๐ เป็นราชโอรสในเจ้านรนันทไชยชวลิต ถึงแก่พิราลัยวันที่ ๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ รวมครองนคร ๒๕ ปี พิธีพระราชทานเพลิงศพจัดขึ้นวันที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๐ ณ โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย โดยพระราชชายาเจ้าดารารัศมี เป็นประธาน พร้อมเจ้านายฝ่ายเหนือร่วมประกอบพิธีอย่างสมพระเกียรติ
เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต ทรงได้รับการศึกษาหนังสือไทยเหนือที่สำนักอภิไชย วัดเชียงมั่น นครลำปาง และหนังสือไทยกลางที่คุ้มหลวง เนื่องจากในเวลานั้นยังไม่มีโรงเรียน พระองค์ทรงตระหนักว่าการศึกษาของประชาชนลำปางที่มีอยู่เพียงในวัดนั้นไม่เพียงพอ จึงสนพระทัยติดตามความเคลื่อนไหวด้านการศึกษาของส่วนกลาง แล้วนำมาปรับใช้ในนครลำปาง พระองค์ทรงนำระบบการเรียนการสอนในโรงเรียนเข้ามาแทนการเรียนในวัดเป็นครั้งแรก เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๗ ณ สถานที่ตั้งโรงเรียนเทศบาล ๓ (บุญทวงศ์อนุกูล) ในปัจจุบัน
พระองค์ทรงเล็งเห็นว่าการศึกษาเป็นสิ่งจำเป็นต่อการพัฒนานครลำปาง จึงทรงสนับสนุนให้เจ้านาย บุตร หลาน และประชาชนที่มีความสามารถไปศึกษาต่อที่กรุงเทพฯ ภายใต้การดูแลของกระทรวงมหาดไทย หลายคนได้กลับมาสร้างคุณูปการแก่บ้านเมือง นอกจากนี้ยังทรงสละทรัพย์ส่วนพระองค์ซื้อที่ดินและอาคารของห้างเซ่งหลีเพื่อสร้างโรงเรียนใหม่ และประทานให้เป็นของรัฐ ต่อมา พ.ศ. ๒๔๔๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะดำรงพระอิสริยยศเป็นสยามมกุฎราชกุมาร ได้เสด็จเปิดโรงเรียนแห่งนี้เมื่อวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน และพระราชทานนามว่า “โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย” เพื่อเป็นพระอนุสรณ์แด่เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต
เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต ยังได้รับพระราชทานนามสกุล “ณ ลำปาง” (อักษรโรมัน: na Lampang) ลำดับที่ ๑,๑๖๖ เมื่อวันที่ ๕ เมษายน พ.ศ. ๒๔๕๗ โดยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานแก่ผู้สืบเชื้อสายจากบรรพบุรุษที่ตั้งนิวาสสถานอยู่ ณ ที่แห่งนั้นมาเป็นเวลานาน จนเป็นที่รู้จักและนับถือโดยทั่วไป และยังมีพระบรมราชโองการห้ามมิให้ผู้ที่ไม่ได้รับพระบรมราชานุญาตใช้คำว่า “ณ” นำหน้าสกุล
Chao Boonyawat Wongmanit, the 13th Ruler of Lampang
Chao Boonyawat Wongmanit (เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต) was the 13th Ruler of Lampang (เจ้าเมืองลำปาง) of the Thipchak Dynasty (ราชวงศ์ทิพย์จักร), reigning from 1898 to 1922 (พ.ศ. 2441–2465). He played a major role in the development of Lampang, advancing education, supporting Buddhism, and promoting public welfare for the benefit of its people.
Chao Boonyawat Wongmanit (เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต) was born on 6 November 1857 (พ.ศ. 2400) as the son of Chao Naranand Chaiyawallith (เจ้านรนันทไชยชวลิต). He passed away on 5 October 1922 (พ.ศ. 2465), after ruling Lampang for 25 years. His cremation was held on 19 May 1927 (พ.ศ. 2470) at Boonyawat Wittayalai School (โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย), presided over by Princess Consort Dara Rasmi (พระราชชายาเจ้าดารารัศมี), with northern royalty in attendance to honour him with dignity.
He first studied Northern Thai script (หนังสือไทยเหนือ) at the Aphichai School (สำนักอภิไชย) of Wat Chiang Man (วัดเชียงมั่น) in Lampang, and later studied Central Thai script (หนังสือไทยกลาง) at the royal court, since schools had not yet been established in Lampang. Realising that temple-based education alone was inadequate, he followed developments in modern education from Bangkok and introduced them locally. In 1904 (พ.ศ. 2447), he replaced temple education with formal school-based learning for the first time in Lampang, at the present-day site of Tessaban 3 Boontawong Anukul School (โรงเรียนเทศบาล 3 บุญทวงศ์อนุกูล).
Understanding that education was vital to Lampang’s progress, he sponsored princes, relatives, and talented commoners to study in Bangkok under the Ministry of Interior. Many later returned to contribute significantly to Lampang and to the nation. He also used his personal funds to purchase land and buildings from the Seng Lee Company (ห้างเซ่งหลี) to establish another school, which he donated to the state. In 1905 (พ.ศ. 2448), King Vajiravudh (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว), then Crown Prince of Siam (สยามมกุฎราชกุมาร), graciously inaugurated the school on 26 November and named it Boonyawat Wittayalai School (โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย) in his honour.
Chao Boonyawat Wongmanit (เจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต) was also granted the royal surname “Na Lampang” (ณ ลำปาง; Romanised: na Lampang) on 5 April 1914 (พ.ศ. 2457) by King Vajiravudh (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว). This was the 1,166th surname granted in the royal naming system, bestowed upon descendants of families long established and widely respected in their localities. The King also decreed that no one could use the particle “Na” (ณ) before a surname without royal permission.
#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand #UNESCO
