“มาลานำไทย”: แฟชั่นสตรีและแฟชั่นบุรุษไทยยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 และบทบาทของ AI ในการอนุรักษ์อัตลักษณ์ชาติผ่านเครื่องแต่งกาย (ตอนที่ 3)

19 Jun

คอลเลกชันนี้เป็นผลลัพธ์จากการฝึกฝนโมเดล AI แบบเฉพาะทาง ด้วยเทคนิคที่เรียกว่า LoRA (Low-Rank Adaptation) ซึ่งพัฒนาขึ้นมาเพื่อศึกษาและอนุรักษ์แฟชั่นไทยในช่วงทศวรรษ 1940 หรือในช่วงปลายรัชกาลที่ 8 และระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 ภาพที่ปรากฏในคอลเลกชันนี้สร้างขึ้นจากโมเดล LoRA แบบผสมเพศ (mixed-sex LoRA) ซึ่งได้รับการฝึกให้เข้าใจทั้งแฟชั่นของเพศชายและหญิงในยุคนั้น สะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายทางการแต่งกายในช่วงสงคราม และแนวคิดด้านการทำให้ประเทศทันสมัยภายใต้การขับเคลื่อนของรัฐ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผ่าน นโยบาย “มาลานำไทย”

โดยทั่วไปแล้ว การฝึกโมเดล LoRA มักจะแยกตามเพศเพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่แม่นยำที่สุด แต่ในโครงการนี้ ผมตั้งใจรวมภาพแฟชั่นของทั้งชายและหญิงไว้ในชุดข้อมูลเดียวกัน เพื่อให้ AI สามารถเรียนรู้รายละเอียดเฉพาะของแต่ละเพศในบริบททางวัฒนธรรมร่วมกัน แทนที่จะฝึกแยกกัน ผมได้รวมภาพของแฟชั่นตะวันตกในยุค 1940 ทั้งเพศชายและหญิง เพื่อให้โมเดลเข้าใจภาษาทางแฟชั่นของยุคนั้นในภาพรวมอย่างชัดเจนยิ่งขึ้น

ขั้นตอนการฝึกเริ่มต้นจากการสร้างโมเดล LoRA สองชุด — หนึ่งชุดสำหรับแฟชั่นชาย และอีกหนึ่งสำหรับแฟชั่นหญิง — จากนั้นจึงนำผลลัพธ์มาสร้างเป็นโมเดลที่สาม ซึ่งเป็นโมเดลผสมเพศที่สามารถสังเคราะห์ความรู้จากทั้งสองด้าน แม้กระบวนการฝึกจะใกล้เคียงกัน แต่การจะได้โมเดลที่ยืดหยุ่นและแม่นยำสูง จำเป็นต้องใช้โครงสร้างสามชั้นนี้ วิธีการแบบ layered นี้ทำให้ได้ภาพที่สอดคล้องกับประวัติศาสตร์ สวยงาม และเหมาะกับการใช้ในฉากที่มีความซับซ้อนหรือเนื้อหาที่ต้องการความลุ่มลึกทางวัฒนธรรม

จากการทดลองเพิ่มเติม ผมพบว่าเราสามารถใช้โมเดลชายและหญิงแยกกันในขั้นตอนการสร้างภาพได้ หากเราเขียนพรอมต์ให้ชัดเจน เช่น การระบุลักษณะของเสื้อผ้าของแต่ละเพศอย่างละเอียดในพรอมต์ภาพคู่ (double portrait) ก็สามารถสร้างภาพที่มีทั้งชายและหญิงอยู่ในฉากเดียวกันได้ อย่างไรก็ตาม วิธีนี้อาจทำให้เกิดความคลุมเครือ เช่น ลักษณะของเสื้อผ้าอาจปนกันระหว่างเพศ หรือรายละเอียดบางอย่างดูไม่ชัดเจน วิธีที่ให้ผลลัพธ์แม่นยำกว่าคือ การใช้โมเดล LoRA สามตัว แล้วปรับนำ้หนักในเวลาสร้างสรรค์ภาพ LoRA ตัวหลักแบบผสมเพศ ควบคุมโครงสร้างภาพ และให้โมเดล LoRA ชายหญิงแยกกันช่วยเติมรายละเอียด วิธีนี้ให้ภาพที่มีความลุ่มลึก สมจริง และตอบโจทย์ทั้งด้านแฟชั่นและวัฒนธรรมอย่างลงตัว

ธีมประวัติศาสตร์สำคัญที่ปรากฏในคอลเลกชันนี้คือนโยบาย “มาลานำไทย” ซึ่งเป็นโครงการรณรงค์ด้านวัฒนธรรมในยุคสงครามโลกครั้งที่ 2 ภายใต้การนำของจอมพล ป. พิบูลสงคราม โดยในคอลเลกชันใหม่นี้ ซึ่งสร้างขึ้นด้วยโมเดล Flux LoRA ที่เพิ่งฝึกเสร็จ ผมตั้งใจถ่ายทอดสีสัน ความสดใส และความหลากหลายของแฟชั่นไทยในทศวรรษ 2480 สำหรับแฟชั่นสตรี ผมออกแบบผ่านชุดเดรสฤดูร้อน ผ้าพิมพ์ลายดอกไม้ ลายกราฟิกแบบเรโทร รองเท้าหัวเปิด และหมวกแฟชั่นหลากหลายแบบ สำหรับแฟชั่นบุรุษ มีทั้งสไตล์แบบแคชวล และเป็นทางการ เช่นสูทแบบกระดุมสองแถว ปกแหลม (double breasted และ peak lapel) พร้อมกับกางเกงเอวสูง และหมวก ซึ่งล้วนเป็นสัญลักษณ์ของความทันสมัยและความภูมิใจในอัตลักษณ์ความเป็นพลเมืองไทย

ในช่วงปลายทศวรรษ 1930 และต้นทศวรรษ 1940 ประเทศไทยอยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่านทางสังคมอย่างมีนัยยะสำคัญ โดยรัฐมีแนวคิดว่า “ความทันสมัยคือพลังของชาติ” รัฐบาลมองว่าแฟชั่นสามารถสะท้อนความมีระเบียบวินัย ความเจริญ และภาพลักษณ์ของประเทศได้ จึงเริ่มโครงการรณรงค์ “มาลานำไทย” โดยเน้นการเชิญชวนให้ผู้หญิงไทยหันมาสวมหมวกแบบตะวันตก เพื่อแสดงถึงความเป็นระเบียบ รักชาติ และความเป็นสุภาพสตรีสมัยใหม่ ซึ่งแทนที่จะใช้กฎระเบียบเข้มงวด รัฐบาลใช้สื่อวิทยุ โปสเตอร์ นิตยสาร และการประกวดแฟชั่นในการเผยแพร่แนวคิดอย่างสร้างสรรค์

นอกจากผู้หญิงแล้ว ผู้ชายไทยก็ได้รับการเชิญชวนจากรัฐบาลให้สวมหมวกเช่นเดียวกัน โดยเฉพาะในหมู่ข้าราชการ ทหาร และบุคคลที่มีบทบาททางสังคม ซึ่งมักปรากฏตัวในสื่อสิ่งพิมพ์และโปสเตอร์ประชาสัมพันธ์พร้อมสวมหมวกทรงตะวันตก เช่น หมวกเฟโดรา (fedora) รัฐบาลเสนอภาพของชายไทยที่สวมหมวกว่าเป็นบุรุษผู้มีความเป็นระเบียบ รู้เท่าทันโลก และมีความพร้อมในการเป็นผู้นำประเทศสู่ความทันสมัย หมวกสำหรับผู้ชายจึงกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความสง่างาม ความมีวินัย และความเจริญทางวัฒนธรรมเช่นเดียวกับหมวกของผู้หญิง

แม้แนวคิดการสวมหมวกจะได้รับความนิยมในหมู่ชนชั้นกลางในเมือง แต่สำหรับชาวชนบท การสวมหมวกยังไม่ใช่เรื่องคุ้นเคย ด้วยข้อจำกัดของสภาพอากาศและวิถีชีวิต อย่างไรก็ตาม หลายชุมชนได้นำแนวคิดนี้ไปปรับใช้อย่างสร้างสรรค์ เช่น ใช้วัสดุท้องถิ่นในการทำหมวกปีกกว้าง หรือประยุกต์ผ้าโพกศีรษะให้ดูร่วมสมัย เป็นการผสมผสานระหว่าง “ความเป็นไทย” กับ “ความเป็นสมัยใหม่” ได้อย่างน่าสนใจ

แม้จะมีเสียงวิจารณ์ว่าโครงการนี้เลียนแบบวัฒนธรรมตะวันตกเกินไป แต่นโยบาย “มาลานำไทย” ก็ถือเป็นช่วงเวลาสำคัญในประวัติศาสตร์แฟชั่นของไทย ที่แสดงให้เห็นว่าแฟชั่นสามารถกลายเป็นเครื่องมือทางวัฒนธรรม เพื่อส่งเสริมความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันของคนในชาติ ในช่วงเวลาที่บ้านเมืองเผชิญความไม่แน่นอน การแต่งกายไม่ใช่แค่เรื่องส่วนตัวอีกต่อไป แต่เป็นการแสดงออกทางสังคมและการเมือง

ท้ายที่สุด คอลเลกชันที่สร้างขึ้นด้วย AI ชุดนี้ มิได้มีเป้าหมายเพียงเพื่อถ่ายทอดภาพแฟชั่นในอดีต แต่ยังเป็นการบันทึกบริบทของช่วงเวลานั้นไว้อย่างครบถ้วน ด้วยการฝึก LoRA ให้เข้าใจแฟชั่นทั้งชายและหญิงในกรอบวัฒนธรรมเดียวกัน เราจึงได้คลังภาพที่สมบูรณ์ และเที่ยงตรงทางประวัติศาสตร์ นโยบาย “มาลานำไทย” จึงไม่ใช่แค่โครงการของรัฐในอดีต แต่คือเลนส์ที่ทำให้เราเข้าใจอัตลักษณ์ ความทันสมัย และพลังของเครื่องแต่งกายในการหล่อหลอมความเป็นพลเมืองไทยยุคใหม่

“Hat Lead the Nation”: Thai Women’s and Men’s Fashion During World War II and the Role of AI in Preserving National Identity Through Dress (Part 3)

This collection is the result of a specialised AI model trained using a technique known as LoRA (Low-Rank Adaptation), developed to study and preserve Thai fashion from the 1940s — a period that spans the final years of King Rama VIII’s reign and the World War II era. The images in this collection were generated using a mixed-sex LoRA model, trained to understand both male and female fashion from that period. The resulting visuals reflect the diversity of wartime dress and the broader ideological shift toward modernisation, especially as advanced through the “Hat Lead the Nation” policy.

Typically, LoRA models are trained separately by gender to maximise accuracy. However, in this project, I intentionally combined images of both men's and women’s fashion into a single dataset, allowing the AI to learn gender-specific details within a shared cultural context. Rather than isolating male and female fashion, I merged references to Western-style attire from the 1940s for both sexes, enabling the model to grasp the visual language of that era in a more holistic and integrated way.

The training process began with two individual LoRA models — one for male fashion and one for female fashion — and then synthesised their outputs into a third, mixed-sex model that combined knowledge from both. While the training procedures were similar, producing a flexible and historically grounded model required this layered, three-part structure. This method resulted in visuals that are not only accurate and detailed but also culturally rich and suitable for complex scenes requiring historical nuance.

Further experimentation revealed that it is also possible to generate mixed-gender images using the male and female LoRA models separately — as long as the prompts are clearly written. For instance, double portrait prompts that specify clothing details for each gender can successfully render images featuring both men and women in a single scene. However, this method can sometimes produce ambiguous results — such as blended clothing styles or unclear gendered details. A more reliable method involves using all three LoRA models simultaneously: the central mixed-sex LoRA controls the overall composition, while the gender-specific LoRAs refine the stylistic details. This approach produces visuals that are deeply expressive, historically faithful, and culturally resonant.

A key historical theme explored in this collection is the “Hat Lead the Nation” policy, a cultural campaign during the war era led by Field Marshal Plaek Phibunsongkhram. In this latest collection, generated using the newly completed Flux LoRA model, I sought to highlight the colour, vibrancy, and variety of Thai fashion in the 1940s. For women’s fashion, I designed images that include summer dresses, floral prints, retro graphics, open-toe shoes, and a wide range of fashionable hats. For men’s fashion, the styles range from casual to formal, featuring Western-style suits and hats — all of which symbolised modernity and civic pride in being a modern Thai citizen.

During the late 1930s and early 1940s, Thailand was undergoing a significant social transformation. The government embraced the ideology that “modernity is the power of the nation,” viewing fashion as a way to express national discipline, prosperity, and global relevance. The “Hat Lead the Nation” campaign encouraged Thai women to adopt Western-style hats as a visual symbol of orderliness, patriotism, and modern femininity. Rather than enforcing strict dress codes, the government employed creative communication tools such as radio broadcasts, posters, fashion contests, and magazine spreads to spread the campaign’s ideals.

Men, too, were encouraged by the government to wear hats, particularly civil servants, military officers, and public figures. These men frequently appeared in printed media and promotional posters wearing Western-style headgear — such as fedoras — which were presented as marks of discipline, worldliness, and readiness to lead the nation into modernity. For men, hats became a symbol of elegance, order, and cultural advancement, just as they did for women within the same policy framework.

Although the hat-wearing trend was well-received among the urban middle class, it was unfamiliar and impractical for many rural communities, due to climatic conditions and daily work routines. Nevertheless, some communities adapted the idea creatively — using local materials to craft wide-brimmed hats or modernising traditional head wraps. These adaptations created an intriguing fusion of “Thai-ness” and modern style, reflecting how local identity and global fashion could harmoniously coexist.

While some critics viewed the campaign as an imitation of Western culture, the “Hat Lead the Nation” policy remains a defining moment in Thailand’s fashion history. It demonstrated how clothing could become a cultural instrument for unifying the population. In a time of uncertainty, dress ceased to be a matter of personal taste and instead became a powerful tool of civic expression and national ideology.

Ultimately, this AI-generated collection is not merely a visual archive of historical fashion but a curated record of cultural context. By training LoRA models to understand both men’s and women’s fashion within a shared framework, we created an archive that is visually rich, historically accurate, and culturally meaningful. The “Hat Lead the Nation” policy is thus more than just a state initiative from the past — it is a lens through which we can better understand identity, modernity, and the transformative power of dress in shaping what it meant to be a modern Thai citizen.

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI