พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ
คอลเลกชันภาพที่ได้รับการบูรณะและสร้างสรรค์ด้วยเทคโนโลยี AI นี้ คือพระรูปของ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ พระราชธิดาพระองค์ที่ ๔๘ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ที่ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาอ่อน ซึ่งเป็นบุตรีของเจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์ (เทศ บุนนาค) เจ้าเมืองเพชรบุรีตั้งแต่รัชกาลที่ ๔ ถึงรัชกาลที่ ๕ และสมุหเทศาภิบาลมณฑลราชบุรี
พระองค์ประสูติเมื่อวันที่ ๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๒๘ และมีพระขนิษฐา คือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพทรงเป็นราชนารีที่โปรดการผจญป่าดงพงไพรและทรงม้าได้อย่างชำนาญ ทรงมีพระตำหนักอยู่ภายในวังสวนสุนันทา ซึ่งภายหลังถูกปรับพื้นที่เป็นอาคารของคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทาในปัจจุบัน พระองค์สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ ๒๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๗๖ สิริพระชันษา ๔๘ ปี และมีพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร
ในภาพที่ได้รับการสร้างสรรค์ขึ้นใหม่นี้ สิ่งที่สะดุดตาอย่างยิ่งคือ ฉลองพระองค์ผ้าลูกไม้สีงาช้าง พร้อมแขนเสื้อแบบบิชอป (Bishop sleeve) ซึ่งมีลักษณะพองตั้งแต่หัวไหล่จรดข้อมือ แล้วรูดรัดให้แน่นบริเวณปลายแขน ทำให้เกิดเส้นสายอ่อนช้อยและดูพลิ้วไหวเมื่อเคลื่อนไหว ฉลองพระองค์ลักษณะนี้ถือเป็นสัญลักษณ์ของแฟชั่นในช่วงปลายยุควิกตอเรียและเข้าสู่ยุคเอ็ดเวิร์ดเดียน (Edwardian era) ราว ค.ศ. 1901–1910
แขนเสื้อแบบ Bishop sleeve ได้รับชื่อนี้เพราะมีรูปทรงที่คล้ายกับ แขนเสื้อของบาทหลวง (Bishop) ในศาสนาคริสต์นิกายแองกลิกันและคาทอลิก ซึ่งมักสวมเสื้อคลุมยาวที่มีแขนพองหลวม แล้วรูดเข้าที่ข้อมือด้วยขอบผ้าหรือกระดุม ทำให้เกิดทรงที่ดูสง่าและเป็นทางการ ดังนั้นเมื่อรูปแบบแขนเสื้อชนิดนี้ถูกนำมาใช้ในแฟชั่นสตรีตะวันตกช่วงปลายศตวรรษที่ 19 นักออกแบบจึงเรียกว่า “Bishop sleeve” เพื่อสื่อถึงความสงบ เรียบหรู และสง่างามแบบนักบวช ซึ่งสอดคล้องกับอุดมคติแห่ง “ความสุภาพและอ่อนช้อย” ของสตรีในยุคนั้น
แขนเสื้อทรงบิชอปเริ่มเป็นที่นิยมโดยเฉพาะราว ค.ศ. 1905–1908 ซึ่งตรงกับช่วงรัชกาลที่ ๕ ตอนปลาย โดยได้รับอิทธิพลจากแฟชั่นของ สมเด็จพระราชินีอเล็กซานดราแห่งสหราชอาณาจักร (Queen Alexandra) และ จักรพรรดินีอเล็กซานดรา ฟีโอโดรอฟนาแห่งรัสเซีย (Empress Alexandra Feodorovna of Russia) ที่ต่างนิยมฉลองพระองค์ลูกไม้แขนพองคอดที่ข้อมือ เพื่อขับให้พระอังสาแลดูสง่างามและอ่อนโยน
นิตยสารแฟชั่นยุโรปชื่อดังอย่าง The Delineator และ La Mode Illustrée ในช่วงเวลาดังกล่าวได้เผยแพร่แบบตัดเย็บเสื้อแขนบิชอปอย่างแพร่หลาย ทำให้รูปแบบนี้กลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของสุภาพสตรีผู้ดีในยุคเอ็ดเวิร์ดเดียน ด้วยความหรูหราแต่ไม่เทอะทะ เหมาะสำหรับทั้งฉลองพระองค์กลางวันและเครื่องแต่งกายยามค่ำ
ดังนั้น ฉลองพระองค์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ ที่เห็นในภาพนี้ เป็นหลักฐานของการรับอิทธิพลแฟชั่นสากลยุคเอ็ดเวิร์ดเดียนเข้ามาผสมผสานกับเอกลักษณ์ของราชสำนักไทยอย่างงดงามในสมัยรัชกาลที่ ๕ ตอนปลาย ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่แฟชั่นของฝ่ายในเริ่มแสดงให้เห็นถึงความกลมกลืนระหว่าง “อารยธรรมตะวันตก” และ “ความละเมียดละไมแบบสยาม” อย่างมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว
บทความต่อไปนี้ มาจาก นิตยสารศิลปวัฒนธรรม
เขียนโดย วิภา จิรภาไพศาล
เผยแพร่ วันพุธที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2567
พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ “นักนิยมไพร” จนรับสาวกะเหรี่ยงเป็นนางข้าหลวง
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา โปรดการเที่ยวป่าและทรงม้าได้ดีเยี่ยม มักเสด็จประพาสป่าขึ้นเขาลงห้วยจนนิยมชีวิตป่าเขาลำเนาไพรมากที่สุด โดยเฉพาะพระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ ที่ได้ชื่อว่าเป็น “นักนิยมไพร”
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ และพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา เป็นพระราชธิดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว กับเจ้าจอมมารดาอ่อน หนึ่งใน “เจ้าจอมก๊กออ”
ชาลี เอี่ยมกระสินธุ์ บันทึกเรื่องที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา เล่าประทานไว้ในผจญภัยในป่าสูง ว่า
จากชีวิตกลางแจ้ง ในป่าสูง และทรงตระเวนไปตามป่าเขาลำเนาไพร พร้อมด้วยข้าหลวงซึ่งต่างได้แสดงธาตุแท้ถึงการใช้ชีวิตในป่าลึก สมบุกสมบันกันไปบางครั้งด้วยช้างด้วยการเดินเท้า หลายครั้งก็ตามเสด็จด้วยม้า ข้าหลวงวัยสาวทุกคนล้วนแต่แข็งแกร่งไม่ต่างกับมหาดเล็ก.
เนื่องจากพระญาติของทั้ง 2 พระองค์ เป็นชาวเมืองเพชรบุรี จึงมักเสด็จไปประทับที่เมืองเพชรบุรี ทรงม้า และเสด็จไปท่องเที่ยวในป่าเมืองเพชรบุรี บางครั้งก็ประทับบนหลังช้างรอนแรมไปตามหมู่บ้านชาวป่า ทอดพระเนตรชีวิตและความเป็นอยู่ของพวกชาวกะเหรี่ยง และได้เสด็จโดยทางเรือเป็นขบวนใหญ่ไปยังต้นน้ำเพชรบุรี
นอกจากนี้ทั้งสองพระองค์ยังได้เสด็จไปท่องเที่ยวป่าเมืองกาญจนบุรี เนื่องจากอยู่ในพื้นที่ปกครองของพระญาติสกุลบุนนาค ทำให้เคยเสด็จไปทองผาภูมิถึง 2 ครั้ง ทั้งที่อำเภอไทรโยคและอำเภอทองผาภูมิ ได้พบชาวกะเหรี่ยงหลายกลุ่ม ประทับพระทัยและสนพระทัยมาก เป็นเหตุให้ทรงรับอุปการะหญิงสาวกะเหรี่ยงเข้าไปทำงานในวัง
การเสด็จไปทองผาภูมิครั้งแรก ทรงพบหญิงกะเหรี่ยง 2 คน ที่บ้านปรังกาสี อำเภอทองผาภูมิ จังหวัดกาญจนบุรี เมื่อ “เสด็จพระองค์ใหญ่” หรือพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ เสด็จถึง ได้ทอดพระเนตรการรำถวายหน้าที่นั่งด้วยเพลงกะเหรี่ยง จึงโปรดมีพระประสงค์จะได้สาวกะเหรี่ยงสัก 2-3 คน ไปเป็นนางข้าหลวง
จึงมีรับสั่งกับกำนันในพื้นที่ว่า มีพระประสงค์จะรับสาวกะเหรี่ยงที่กำพร้าไปเป็นข้าหลวง เพื่อจะได้ให้ไปหัดรำทำเพลงกะเหรี่ยง และจะทรงเลี้ยงเท่าเทียมกับข้าหลวงที่เป็นพระญาติของพระองค์เหมือนกัน
ในที่สุดก็ได้สาวกะเหรี่ยง 2 คนมาสมดังพระประสงค์คือ “นังมิ่นกง” กับ “หนองเดงเค่ง” ทั้งสองพอใจที่จะได้รับการศึกษา ได้รางวัลเครื่องประดับ มีเงินเดือน และฝึกหัดกิริยามารยาทของชาววัง
นี่เป็นครั้งที่ 2 ในประวัติศาสตร์ที่นำชนกลุ่มน้อยไปชุบเลี้ยงในวัง หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงรับอุปการะ “คนัง” ก่อนหน้า
นังมิ่นกง และหนองเดงเค่ง เมื่อไปเป็นข้าหลวงในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ ก็ไปพำนักที่ตำหนักอรอาสน์ ริมทะเลบ่อแขม ชะอำ ซึ่งใช้เป็นที่ฝึกซ้อมระบำกะเหรี่ยง โดยโปรดให้ทั้ง 2 คน ช่วยฝึกสอนสาวชาววังเพื่อจะได้แสดงหน้าพระที่นั่ง รัชกาลที่ 7 และสมเด็จพระบรมราชินี
บั้นปลายชีวิตของ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ เจ้าหญิง “นักนิยมไพร” ทรงพระเกษมสำราญอยู่ ณ ตำหนักอรอาสน์ บ่อแขม ริมทะเล พรั่งพร้อมด้วยข้าหลวงรับใช้ใกล้ชิด จนกระทั่งได้ทรงตระเตรียมระบำกะเหรี่ยงในวันที่มีพระชันษาครบ 4 รอบ แต่ก่อนที่จะมีงานฉลองวันประสูติเพียง 2 เดือน เกิดประชวรอย่างกะทันหันด้วยโรคข้ออักเสบรูมาติสซั่ม และสิ้นพระชนม์ ณ ตำหนักที่บ่อแขมอันเป็นที่โปรดประทับของพระองค์ เมื่อ พ.ศ. 2476
ภายหลังพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ สิ้นพระชนม์ หนองเดงเค่งกราบทูลลา พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา กลับคืนหมู่บ้านปรังกาสี เมืองทองผาภูมิ และได้บวชชีจนกระทั่งวาระสุดท้ายของชีวิต
ส่วนนังมิ่นกงยังคงเป็นข้าหลวงอยู่ที่ตำหนักอรอาสน์ กระทั่งย้ายกลับมาอยู่วังสามเสน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา ประทานชื่อภาษาไทยให้ “นังมิ่นกง” ว่า “สุภาพ” นางสาวสุภาพสามารถอ่านและเขียนภาษาไทยได้ดี เสด็จพระองค์เล็กทรงพระเมตตาตลอดมาอย่างดียิ่ง นังมิ่นกง ถึงแก่กรรมลงด้วยโรคชราเมื่ออายุ 70 กว่าปี ที่วังสวนปาริจฉัตก์
อนึ่ง มีเรื่องเล่าว่า เมื่อ พ.ศ. 2478 คณะปฏิภาคภาพยนตร์ ของขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต (เปล่ง ฟีลาเนีย) ได้สร้างและฉายภาพยนตร์เรื่องกะเหรี่ยงไทรโยค (35 มม.) เป็นภาพยนตร์เงียบ มีนายแท้ ประกาศวุฒิสาร เป็นช่างถ่ายภาพนิ่ง นับเป็นภาพยนตร์เกี่ยวกับชาวเขาเรื่องแรกของประเทศไทย ที่แสดงถึงวัฒนธรรม ประเพณี ความเป็นอยู่ ฯลฯ “นังมิ่นกง” และ “หนองเดงเค่ง” ก็มาช่วยฝึกระบำกะเหรี่ยงให้ด้วย.
อ่านบทความต้นฉบับได้ที่ https://www.silpa-mag.com/history/article_126886
_____________________________
Princess Oraprabandh Rambai (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ)
This AI-restored and re-imagined collection depicts Princess Oraprabandh Rambai (พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ), the 48th daughter of King Chulalongkorn (พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, Rama V), born to Chao Chom Manda On (เจ้าจอมมารดาอ่อน), daughter of Chao Phraya Suraphan Phisut (เทศ บุนนาค) — the governor of Phetchaburi during the reigns of King Rama IV and King Rama V, and later the High Commissioner of the Ratchaburi Circle (an administrative division or Monthon Ratchaburi under the Monthon system during King Chulalongkorn’s reign).
Princess Orabhanpraphai was born on 7 July 1885 (พ.ศ. 2428) and had a younger sister, Princess Adisaya Suriyabha (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา). The princess was known for her adventurous spirit, fondness for forest expeditions, and excellent horsemanship. She resided at her own residence within Suan Sunandha Palace (วังสวนสุนันทา), an area later transformed into part of the campus of the Faculty of Fine Arts at Suan Sunandha Rajabhat University. She passed away on 25 May 1933 (พ.ศ. 2476) at the age of 48, and her royal cremation was held at Wat Thepsirintrawat Ratchaworawihan (วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร).
In this newly recreated image, one is struck by her ivory-coloured lace gown featuring the bishop sleeves, a style characterised by voluminous fabric extending from the shoulder to the wrist, gathered tightly at the cuff. This design created an elegant fluidity in movement and became a hallmark of fashion during the late Victorian and Edwardian eras (ค.ศ. 1901–1910).
The bishop sleeve derives its name from the shape of the sleeves traditionally worn by bishops in the Anglican and Catholic Churches, whose long, loose sleeves were gathered at the wrist with cuffs or buttons — a style that conveyed solemnity and dignity. When this form was adapted into women’s fashion in the late 19th century, designers named it the “bishop sleeve” to evoke clerical serenity, modesty, and refined grace — ideals of femininity in that period.
The sleeve became particularly fashionable between 1905 and 1908, corresponding with the later years of King Rama V’s reign, and was influenced by the styles of Queen Alexandra of the United Kingdom (สมเด็จพระราชินีอเล็กซานดราแห่งสหราชอาณาจักร) and Empress Alexandra Feodorovna of Russia (จักรพรรดินีอเล็กซานดรา ฟีโอโดรอฟนาแห่งรัสเซีย), both of whom favoured lace gowns with softly gathered sleeves accentuating a gentle, aristocratic silhouette.
European fashion magazines such as The Delineator and La Mode Illustrée popularised patterns for bishop sleeves at the time, making them a symbol of Edwardian refinement — elegant yet practical, suitable for both daywear and evening attire.
Thus, the gown worn by Princess Oraprabandh Rambai (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ) in this portrait serves as evidence of the graceful integration of Edwardian international fashion with the refined sensibilities of the Siamese court during the late reign of King Rama V, a period that beautifully harmonised Western civilisation with Siamese delicacy and grace.
Princess Oraprabandh Rambai – “The Forest Enthusiast”
(Adapted from an article by Wipha Jirapha Paisan, published in Silpa Wattanatham magazine on 7 February 2024)
Princess Oraprabandh Rambai (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ) and her sister Princess Adisaya Suriyabha (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิศัยสุริยาภา) were both avid adventurers, skilled equestriennes, and passionate lovers of the wilderness. They frequently ventured into the forests and mountains, enjoying outdoor life more than the comforts of palace walls.
Both princesses were daughters of King Chulalongkorn and Chao Chom Manda On, one of the “Chao Chom Kok Or”consorts. According to writer Chalee Iamkrasin, who documented accounts shared by Princess Adisaya Suriyabha in Adventures in the High Forests, the two sisters often embarked on challenging journeys deep into the wilderness with their attendants — sometimes on elephants, sometimes on horseback, or even on foot — enduring the hardships of forest life together.
As their maternal relatives were from Phetchaburi, the princesses often stayed there, riding horses and exploring the surrounding forests. Occasionally, they travelled by elephant caravan through the Karen villages, observing the way of life of the hill tribes, or took large boat trips along the Phetchaburi River.
They also journeyed to Kanchanaburi, under the jurisdiction of their Bunnag relatives, and visited Thong Pha Phumand Sai Yok twice. During these visits, they met many Karen communities and were deeply impressed by their customs. Princess Oraprabandh Rambai, in particular, grew so fond of them that she decided to adopt young Karen women into her household service.
During her first trip to Thong Pha Phum, she met two Karen women — Nang Minkong (นังมิ่นกง) and Nong Dengkeng (หนองเดงเค่ง) — at Ban Prangka Si, and after witnessing their graceful tribal dance, expressed her wish to bring a few Karen girls to the palace. She ordered the local headman to find orphaned Karen girls who could be raised and trained in music and dance.
Ultimately, Nang Minkong and Nong Dengkeng joined the royal household as her ladies-in-waiting, receiving education, wages, jewellery, and etiquette training equal to the other attendants of noble birth. This marked the second instance in Thai history in which members of an ethnic minority were adopted into the royal court — the first being “Khanang (คนัง)”, previously adopted by King Chulalongkorn himself.
At Tamnaks Or-Ars (ตำหนักอรอาสน์), Princess Oraprabandh Rambai ’s seaside residence at Bo Khaem, Cha-am, the two Karen women trained court ladies in Karen dances to be performed before King Rama VII and Queen Rambhai Barni.
In her later years, the “forest-loving” princess lived contentedly at her seaside residence, surrounded by loyal attendants. She had even planned a Karen dance performance for her 48th birthday celebration, but fell gravely ill with rheumatoid arthritis two months before the event and passed away at her beloved Bo Khaem residence in 1933 (พ.ศ. 2476).
After her death, Nong Dengkeng sought permission from Princess Adisaya Suriyabha to return to her native Prangka Si village in Thong Pha Phum, where she later became a nun until the end of her life. Nang Minkong, renamed “Supap (สุภาพ)” by Princess Adisaisuriyabha, remained in royal service — first at Tamnaks Or-Ars, later at Samsen Palace (วังสามเสน), and finally at Suan Parichat Palace (วังสวนปาริจฉัตก์) — where she lived to the age of over seventy, remembered for her loyalty and grace.
In 1935 (พ.ศ. 2478), filmmaker Khun Patipak Phimlikhit (ขุนปฏิภาคพิมพ์ลิขิต – Ploeng Filania) produced and screened “Karen of Sai Yok” (กะเหรี่ยงไทรโยค), Thailand’s first ethnographic silent film (35 mm), depicting the culture and traditions of the Karen people. Both Nang Minkong (สุภาพ) and Nong Dengkeng contributed to this film by training performers in traditional Karen dances — continuing the artistic legacy of Princess Oraprabandh Rambai (พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ) long after her passing.
Read the original article at https://www.silpa-mag.com/history/article_126886
#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand #UNESCO
