โรงเรียนแห่งแรกของล้านนา โรงเรียนพระราชชายา : บทคารวะผ่านภาพลงสีด้วย AI

28 Jun

(AI Colourisation of Historical Photographs from Rachachaya School, the First Girls’ School in Lanna)

ผลงานภาพชุดนี้เกิดจากแรงบันดาลใจที่ได้รับจากโพสต์ของศูนย์มรดกเมืองเทศบาลนครเชียงใหม่ (ลงวันที่ 16 มกราคม) ซึ่งบอกเล่าเรื่องราวการก่อตั้งโรงเรียนหญิงแห่งแรกในดินแดนล้านนา เมื่อปี พ.ศ. 2418 แม่ครูหลวงโซเฟีย บุตรีของ ดร.แดน บีช บรัดเลย์ และมิชชันนารีหญิงผู้มีความรู้ ได้เปลี่ยนบ้านพักของตนริมแม่น้ำปิงให้กลายเป็นสถานศึกษา ซึ่งกลายเป็นรากฐานของการศึกษาสมัยใหม่สำหรับสตรีในเชียงใหม่ โรงเรียนแห่งนี้ได้รับการสนับสนุนจากเจ้านายฝ่ายเหนือ อาทิ เจ้าดารารัศมี และพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จนต่อมาได้พัฒนาเป็นโรงเรียนดาราวิทยาลัยในปัจจุบัน

คอลเลกชันภาพนี้นำเสนอภาพถ่ายเก่าที่บันทึกเรื่องราวของ โรงเรียนพระราชชายา โรงเรียนหญิงแห่งแรกในเชียงใหม่ ซึ่งถือเป็นหมุดหมายสำคัญของประวัติศาสตร์การศึกษาสตรีในดินแดนล้านนา โดยภาพถ่ายเหล่านี้ได้รับการฟื้นคืนชีวิตขึ้นใหม่ผ่านการลงสีด้วยเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) ถ่ายทอดเรื่องราวผ่านเฉดสีที่ตีความในแง่มุมของศิลปะ ซึ่งแม้อาจมิได้ตรงตามสีจริงในประวัติศาสตร์ทั้งหมด แต่ก็มีเจตนาเพื่อสดุดีเกียรติภูมิ จิตวิญญาณ และบทบาทของสตรีและนักเรียนผู้บุกเบิกเหล่านั้น ผู้ซึ่งเปลี่ยนแปลงสังคมล้านนาด้วยพลังแห่งการศึกษาและความรู้

ในยุคเริ่มต้น โรงเรียนแห่งนี้ยังไม่มีเครื่องแบบนักเรียนอย่างเป็นทางการ นักเรียนหญิงแต่งกายด้วยเสื้อผ้าเรียบง่ายตามวิถีพื้นเมือง ต่อมาเมื่อโรงเรียนเติบโตขึ้นตามยุคสมัย ก็ได้มีการกำหนดชุดนักเรียนเป็นเสื้อเชิ้ตสีขาวและกระโปรงจีบสีแดง พร้อมรองเท้าสีขาวสำหรับนักเรียนหญิง ปัจจุบันโรงเรียนดาราวิทยาลัยเปิดรับนักเรียนทั้งหญิงและชาย และยังคงยึดมั่นในพันธกิจด้านการศึกษาที่ส่งเสริมทั้งสติปัญญา คุณธรรม และศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ตามแบบอย่างของผู้บุกเบิกในอดีต

บทความต้นฉบับครับ จากโพสต์ของศูนย์มรดกเมืองเทศบาลนครเชียงใหม่ (ลงวันที่ 16 มกราคม)

ภาพเก่าเล่าเรื่อง : โรงเรียนแห่งแรกของล้านนา

The First School of Lanna

A Journey Through Historical Photos

---

แรกเริ่มของการรวบรวมเด็กหญิงชาวเชียงใหม่มาเรียนเย็บปักถักร้อยและอ่านเขียนที่บ้านพักซึ่งเป็นจุดกำเนิดของการจัดการศึกษาสมัยใหม่สำหรับสตรีในเชียงใหม่ขึ้นเป็นแห่งแรก ภายหลังต่อมามิชชันนารีเห็นว่าควรจะมีการเปิดโรงเรียนสำหรับเด็กหญิงเป็นการถาวรขึ้น จึงมีการเสนอขอให้มีมิชชันนารีเข้ามาจัดการเรื่องนี้ ปีพ.ศ.2418 ‘แม่ครูหลวงโซเฟีย’ (แม่ครูเป็นคำในภาษาถิ่นล้านนา ใช้เรียกสตรีที่มีภูมิรู้ด้านต่าง ๆ) ในวัย 48 ปีได้ตัดสินใจเปิดเรือนมิชชันนารี ริมน้ำแม่ปิง ซึ่งเป็นทั้งสำนักงาน และเป็นทั้งบ้านพักอาศัยของนางกับครอบครัว ปรับให้เป็นโรงเรียนสำหรับเด็กผู้หญิง เน้นการเรียนการสอนด้านภาษาไทยกลาง ภาษาอังกฤษขั้นพื้นฐาน งานเย็บปักถักร้อย การบ้านการเรือน โดยสอดแทรกเรื่องราวของคัมภีร์ไบเบิลด้วย

แม่ครูโซเฟียเป็นบุตรีคนที่สองของศาสนาจารย์ ดร.แดน บีช บรัดเลย์ (Rev. Dr. Dan Beach Bradley) กับภริยาคนแรก คือนางเอมิลี รอย เพ็ททิต สองมิชชันนารีคณะเพรสไบทีเรียนจากสหรัฐอเมริกา ที่เข้ามาเผยแผ่ศาสนาคริสต์ในแผ่นดินสยามตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 เมื่อ พ.ศ.2378 และได้รับความไว้วางใจอย่างสูงในสมัยรัชกาลที่ 4 แม่ครูโซเฟียได้รับการศึกษาจากมารดาเลี้ยง คือ ภรรยาคนที่ 2 ของหมอบรัดเลย์ ซึ่งได้สอนให้เธอได้อย่างดีเยี่ยม เธอจึงเป็นผู้ที่มีการศึกษาดีที่สุดคนหนึ่งในขณะนั้น เมื่อมิชชันนารีหนุ่มศาสตราจารย์ แดเนียล แมคกิลวารี (Daniel Mcgilvary) เข้ามาทำงานในประเทศไทย ได้พบแม่ครูโซเฟีย บรัดเลย์ ลูกสาวมิชชันนารีผู้มีความรู้ และยังรู้ภาษาไทยเป็นอย่างดี ท่านจึงได้แต่งงานกับเธอและได้ทำงานร่วมกันที่กรุงเทพฯ และได้ย้ายครอบครัวออกเดินทางโดยใช้เรือไปยังเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2410

แรงจูงใจที่ทำให้สองสามีภรรยาแมคกิลวารีเลือกที่จะมาเชียงใหม่ เนื่องมาจากพวกเขาได้มีโอกาสพบปะพูดคุยกับเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 6 คือเจ้าหลวงกาวิโลรสสุริยวงศ์ (เจ้ามหาชีวิตอ้าว) ในคราวที่เจ้ามหาชีวิตอ้าวเสด็จลงมาเข้าเฝ้าฯ ถวายเครื่องบรรณาการต่อพระเจ้ากรุงสยามที่กรุงเทพฯ ทุก ๆ 3 ปี เจ้าเชียงใหม่ได้ผูกกระบวนเรือไว้ที่ท่าน้ำแถววัดแจ้ง ไม่ไกลจากย่านพักอาศัยของมิชชันนารีเท่าใดนัก

ดร.แดเนียล แม็กกิลวารี ได้พูดคุยแลกเปลี่ยนข้อมูลเรื่องเมืองเชียงใหม่กับเจ้าหลวงอยู่เนือง ๆ ในที่สุดจึงขออนุญาตเจ้าหลวงว่าเขาและภริยาประสงค์จะนำวิทยาการสมัยใหม่จากตะวันตกไปรับใช้ประชาชนในด้านการรักษาพยาบาลผู้ป่วยและให้การศึกษาแก่ผู้คนในเมืองเชียงใหม่เจ้ามหาชีวิตอ้าวมิได้ขัดข้องแต่ประการใด พร้อมกับยังยกที่ดินริมน้ำแม่ปิงฝั่งตะวันออกให้สร้างโรง (สถานี) มิชชันนารีได้ (ปัจจุบันคือคริสตจักรที่ 1 เชียงใหม่ ใกล้สะพานนวรัฐ)

การเปิดโรงเรียนสมัยใหม่สำหรับสตรี นับเป็นที่สนใจของเจ้านายในเชียงใหม่และได้ให้การสนับสนุนอยู่ไม่น้อย ดังที่พระเจ้าอินทวิชยานนท์เจ้าหลวงเชียงใหม่องค์ที่ 7 ได้ประทานที่ดินทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิงแก่มิชชันนารีให้เป็นที่ตั้งบ้านพักและโรงเรียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งเจ้าดารารัศมี (พระธิดาของเจ้าอินทวิชยานนท์กับเจ้าแม่ทิพไกรสร) ที่ได้เป็นเจ้าจอมในราชสำนักพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โดยเมื่อครั้งเสด็จกลับจากกรุงเทพฯ มาเยือนเชียงใหม่ ใน พ.ศ. 2452 มีความสนพระทัยในกิจการของโรงเรียนสตรีอเมริกันเป็นอย่างมาก และยังทรงเป็นผู้ขอพระราชทานนามของโรงเรียน จากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อให้โรงเรียนสตรีอเมริกันมีชื่ออย่างเป็นหลักฐาน เช่นเดียวกับที่สมเด็จฯ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ ได้พระราชทานนาม ‘The Prince Royol’s College’ สำหรับโรงเรียนชายวังสิงห์คำ เมื่อต้นเดือนมกราคม พ.ศ. 2503 มาแล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชทานนามสำหรับโรงเรียนสตรีอเมริกันแห่งนี้ ตามพระราชทานโทรเลข ลงวันที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ.2452 ว่า ‘โรงเรียนพระราชายา’ ซึ่งเป็นชื่อตามนามพระอิสริยยศพระราชายา (มีเพียงพระองค์เดียว)

สภาพบรรยากาศการเรียนการสอนของโรงเรียนพระราชชายานั้น จากคําบอกเล่าในบันทึกต่าง ๆ ของครูรุ่นแรก ๆ ทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ พบว่าทางโรงเรียนทําการสอนด้วยตัวเมือง (อักษรล้านนา) มีการอนุญาตให้นักเรียนสูบบุหรี่ กินหมากได้ เพราะถ้าห้ามเกรงว่านักเรียนจะไม่ติดโรงเรียน เมื่อมีนักเรียนประจําก็จะมีการผลัดเปลี่ยนเวรกันทํางาน มีการนมัสการร่วมกัน และไปร้องเพลงพิเศษและนมัสการพระเจ้าร่วมกับนักเรียนชายที่โบสถ์ของโรงเรียนปรินส์รอยแยลส์วิทยาลัยทุกวันอาทิตย์ด้วย ครั้นพอถึงฤดูทํานาโรงเรียนต้องปิดให้นักเรียนกลับไปช่วยครอบครัว หรือต้องปิดโรงเรียนในกรณีที่บ่อน้ำที่โรงเรียนเกิดแห้ง พวกครูมิชชันนารีต้องเดินทางไปกรุงเทพฯ หรือเกิดกบฏเงี้ยว เป็นต้น

การถือกำเนิดของโรงเรียนสตรีอเมริกัน และได้รับพระราชทานนามเป็นโรงเรียนพระราชชายา สืบทอดต่อมาสู่โรงเรียนดาราวิทยาลัย ถือเป็นปรากฏการณ์อันสำคัญทางประวัติศาสตร์ในดินแดนล้านนา โดยในที่นี้จะเห็นได้ว่า มิชชันนารีในล้านนาได้จัดตั้งโรงเรียนสำหรับสตรีขึ้นก่อนที่จะมีการจัดตั้งโรงเรียนชาย เนื่องด้วยได้มองเห็นถึงลักษณะทางสังคมของคนเมืองในขณะนั้นว่า สตรีล้านนาไม่เพียงแค่เป็นแม่บ้านเท่านั้น แต่ยังเป็นใหญ่หรือมีอำนาจในครัวเรือนไทยด้วย โดยมีความเข้าใจว่า เป็นการปลดปล่อยสตรีจากการเป็นทาสของสังคม และยกฐานะสตรีให้สูงขึ้นทัดเทียมชาย ให้เป็นผู้มีศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์ ตามฉายาของพระผู้เป็นเจ้า ประวัติศาสตร์ของโรงเรียนดาราวิทยาลัย จึงเป็นประวัติศาสตร์แห่งการสร้างศักดิ์ศรีของมนุษย์ การปลดเปลื้องพันธนาการแห่งความไม่เสมอภาคของสตรีการสร้างสตรีให้มีปัญญาความรู้ความสามารถที่จะก้าวไปอย่างเท่าเทียมและรู้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของโลก ตามยุคสมัยรวมถึงการวางรากฐานสำหรับลูกหลานในสังคมไทย ให้เป็นผู้มีความรู้และคุณธรรม ที่จะเป็นทรัพยากรอันล้ำค่าของประเทศชาติในอนาคต

---

อ้างอิง :

เพ็ญสุภา สุขคตะ. (2562). “แม่ครูโซเฟีย” ผู้วางรากฐานโรงเรียนสตรีแห่งแรก ให้แก่นครเชียงใหม่. สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2568, จาก

ขอบคุณภาพถ่าย : หอสมุด โรงเรียนดาราวิทยาลัย

อ่านบทความต้นฉบับได้ที่นี้ https://www.facebook.com/share/194S8Q3wtZ/?mibextid=wwXIfr

The First School of Lanna — Rachachaya School: A Tribute Through AI Colourisation

(AI Colourisation of Historical Photographs from Rachachaya School, the First Girls’ School in Lanna)

This collection of images was inspired by a post from the Chiang Mai City Heritage Centre (dated 16 January), which tells the story of the founding of the first girls’ school in the Lanna region. In 1875, Mae Khru Luang Sophia, daughter of Dr Dan Beach Bradley and an erudite missionary woman, transformed her riverside home into a school. That humble setting would become the foundation of modern education for women in Chiang Mai. The school received support from northern royalty, including Princess Dara Rasami and His Majesty King Chulalongkorn (Rama V), and would eventually evolve into what is now Dara Academy.

This photo collection presents historical images of Rachachaya School, the first girls’ school in Chiang Mai, which stands as a significant milestone in the history of women’s education in Lanna. These archival photographs have been brought back to life through colourisation using artificial intelligence (AI). The tones are interpreted through an artistic lens and may not precisely match historical reality, but the intent is to honour the dignity, spirit, and pioneering roles of the women and students who helped transform Lanna society through the power of education and knowledge.

In its early days, the school had no formal uniform. Girls wore modest, traditional clothing in keeping with local customs. As the school evolved with time, a student uniform was later introduced—consisting of a white blouse, a red pleated skirt, and white shoes for girls. Today, Dara Academy welcomes both female and male students and remains steadfast in its educational mission: to foster intellect, integrity, and human dignity in the spirit of those early trailblazers.

"Original article from a post by the Chiang Mai City Heritage Centre (dated 16 January)."

Historical Background:

The First School of Lanna

A Journey Through Historical Photos

The beginnings of modern education for girls in Chiang Mai can be traced back to the gathering of local girls to learn embroidery, sewing, reading, and writing at a missionary home. This marked the initial effort to provide structured education for women in Lanna. Seeing the importance of this work, missionaries proposed the idea of founding a permanent school for girls. In 1875, “Mae Khru Luang Sophia” (a Lanna term for a learned woman) opened a missionary residence on the banks of the Ping River. This home, which also served as her family’s residence and the mission office, was converted into the first formal girls’ school.

The school focused on teaching Central Thai language, basic English, sewing and household skills, with Bible teachings integrated into the curriculum.
Mae Khru Sophia was the second daughter of Reverend Dr. Dan Beach Bradley and his first wife, Emily Roy Pettit—both Presbyterian missionaries from the United States who had come to Siam in 1835 during the reign of King Rama III and earned high respect during the reign of King Rama IV.

Sophia received her education from her stepmother, Dr. Bradley’s second wife, who provided her with an excellent education. As a result, she became one of the most well-educated women of her time. When the young missionary Professor Daniel McGilvary came to work in Siam, he met Sophia—a knowledgeable missionary daughter fluent in Thai. They later married and worked together in Bangkok before relocating to Chiang Mai in 1867 by boat.

Their decision to settle in Chiang Mai was partly influenced by their encounter with the 6th Ruler of Chiang Mai, Prince Kawilorot Suriyawong (Chao Mahachivit Aow), during one of his triennial tribute visits to Bangkok. The prince had docked his fleet near Wat Chaeng, close to the missionary’s residence. Daniel McGilvary frequently exchanged information with the prince and eventually asked for permission to bring Western knowledge to Chiang Mai—particularly in medicine and education. The prince agreed and granted them land on the east bank of the Ping River to build the missionary station, which is now the site of the First Church of Chiang Mai near the Nawarat Bridge.

The establishment of a girls’ school drew considerable interest and support from the Chiang Mai royal family. The 7th Ruler of Chiang Mai, Prince Inthawichayanon, granted land on the river’s east bank for the missionaries to build a home and school. Notably, Princess Dara Rasami, daughter of Prince Inthawichayanon and Chao Mae Thip Kraisorn, and later a consort of King Chulalongkorn (Rama V), took great interest in the school. On her return visit to Chiang Mai in 1909, she actively supported the American girls’ school and personally requested King Chulalongkorn to grant it an official name—just as Prince Vajiravudh had previously bestowed the name The Prince Royal’s College to the boys’ school at Wang Singkam.

In January 1960, a telegram dated 6 November 1909 was revealed, in which King Chulalongkorn granted the girls’ school the name “Rachachaya School”, named after a royal consort (a title held by only one individual at the time).

Accounts from early Thai and foreign teachers provide insight into the school environment at the time. Lessons were sometimes conducted in the Lanna script (Tua Mueang). Students were allowed to smoke and chew betel, as banning these practices might discourage them from attending school. With boarding students came rotating duties, regular worship services, and Sunday joint worship with the boys from The Prince Royal’s College.

During rice planting season, the school would close so students could help their families. Closures also occurred during water shortages, when teachers travelled to Bangkok, or during unrest such as the Shan rebellion.

The founding of the American girls’ school—and its transformation into the royal-named Rachachaya School—eventually led to the establishment of Dara Academy. This represents a pivotal moment in Lanna’s history. Notably, girls’ education in Lanna was established even before boys’ schools, reflecting an understanding of the social structure at the time: that Lanna women were not merely homemakers, but held positions of authority within their households.

The missionaries saw education as a way to liberate women from societal constraints and elevate their status to equal that of men—as human beings with dignity created in the image of God. The history of Dara Academy is thus not only a record of a school, but a chronicle of human dignity, gender equality, and intellectual empowerment, laying the foundation for future generations of moral and educated citizens who would become invaluable to the nation.

Original post: https://www.facebook.com/share/194S8Q3wtZ/?mibextid=wwXIfr

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI