หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา (เจ้าศรี ณ น่าน) และหม่อมเจ้าสิทธพร กฤษดากร พร้อมครอบครัว

หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา (เจ้าศรี ณ น่าน) และหม่อมเจ้าสิทธพร กฤษดากร พร้อมครอบครัว

ภาพที่ได้รับการบูรณะด้วยเทคโนโลยี AI คอลเล็คชันนี้ เป็นภาพของ หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา (นามเดิม เจ้าศรี ณ น่าน) ซึ่งภาพต้นฉบับเป็นภาพถ่ายในสมัยรัชกาลที่ ๖ ถึงรัชกาลที่ ๗

ภาพแรก ภาพถ่ายครอบครัวเจ้าศรีพรหมา (เจ้าศรี ณ น่าน) และหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร ประทับนั่งขวามือ พร้อมด้วยโอรสหม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากรยืนขวามือ และหม่อมราชวงศ์เพ็ญศรี กฤดากรนั่งบนตักซ้ายมือ

ภาพที่สอง ภาพถ่ายครอบครัวเจ้าศรีพรหมา (เจ้าศรี ณ น่าน) และหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร ประทับนั่งขวามือ พร้อมด้วยโอรสหม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากรยืนตรงกลาง

ภาพที่สาม ภาพถ่ายครอบครัวเจ้าศรีพรหมา (เจ้าศรี ณ น่าน) และหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร ประทับนั่งซ้ายมือ พร้อมด้วยโอรสหม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากรนั่งบนโต๊ะ (สุนัขสร้างสรรค์ขึ้นจาก AI)

เราสามารถอ่านภาพถึงช่วงเวลาที่ถ่ายรูปได้จากทรงผมและเสื้อผ้าของหม่อมศรีพรหมา ภาพแรกและภาพที่สาม ท่านใส่ชุดกระโปรงยาว คอเสื้อต่ำ ผมยาวเกล้าไว้ข้างหลัง ซึ่งเป็นแฟชั่นแบบ late Edwardian หรือสมัย Teen ตอนต้น (ในภาษาประวัติศาสตร์เครื่องแต่งกาย ยุค Teen ในที่นี้หมายถึงช่วงเวลาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1911–1919 เราใช้คำศัพท์ที่คล้ายกับคำว่า teenager ที่แปลว่าเด็กวัยรุ่น คือการนับปีในลักษณะเดียวกัน) หรือก่อนสมัยสงครามโลกครั้งที่ ๑

และภาพที่สองที่ท่านไว้ผมทรงบ๊อบ น่าจะเป็นช่วงประมาณปี 1920 เป็นต้นมา สมัยหลังสงครามโลกครั้งที่ ๑ หรือช่วงปลายรัชกาลที่ ๖ ถึงต้นรัชกาลที่ ๗ เพราะเป็นทรงผมแบบสมัยนิยมแบบ art deco และผมได้สร้างสรรค์เพิ่มเติมให้ชุดเดรสมีความสั้นประมาณใต้หัวเข่าเพื่อเล่าเรื่องราวถึงแฟชั่นแบบ flapper ในสมัยนั้น

อัตชีวประวัติโดยสังเขป

หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา (นามเดิม เจ้าศรี ณ น่าน, 19 มีนาคม พ.ศ. 2431 – 25 กันยายน พ.ศ. 2521 (1888-1978)) เป็นธิดาของ พระเจ้าสุริยะพงศ์ผริตเดช เจ้าประเทศราชผู้ครองนครน่าน กับหม่อมศรีคำ ชาวเวียงจันทน์ เป็นหม่อมเอกของ หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร และมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนกิจการด้านเกษตรกรรมและงานเขียน โดยเฉพาะการร่วมจัดทำวารสาร “กสิกร” ซึ่งเปิดพื้นที่ให้ผู้รู้และนักวิชาการเขียนบทความทางการเกษตร อีกทั้งยังมีคอลัมน์ด้านการทำอาหารและการถนอมอาหารที่หม่อมศรีพรหมาเขียนด้วยตัวเอง เช่น วิธีคั้นน้ำผลไม้ การดองและหมักอาหาร รวมถึงการผลิตแฮมและเบคอน ซึ่งนับเป็นการริเริ่มในประเทศไทยสมัยที่ยังไม่มีตู้เย็น

ชีวิตในวัยเยาว์

เจ้าศรีประสูติเมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2431 เป็นธิดาองค์เล็กสุด มีพี่น้องร่วมมารดาห้าองค์ เป็นชายสามและหญิงสอง โดยฝ่ายหญิงได้แก่ เจ้าบัวแก้ว ณ น่าน และเจ้าศรีพรหมา ณ น่าน เมื่อมีพระชนมายุราวสามปีเศษ พระยามหิบาลบริรักษ์ (สวัสดิ์ ภูมิรักษ์) และภริยา คุณหญิงอุ๊น ได้ทูลขอไปเป็นธิดาบุญธรรม และนำเข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯ เพื่อเล่าเรียนที่โรงเรียนสุนันทาลัยและโรงเรียนกุลสตรีวังหลัง (ต่อมาเป็นวัฒนาวิทยาลัย)

ในปี พ.ศ. 2442 พระยามหิบาลฯ ต้องเดินทางไปรับราชการที่รัสเซีย จึงถวายตัวเจ้าศรีพรหมาไว้ในพระอุปการะของ สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ พระองค์ทรงใช้ชีวิตและศึกษาเล่าเรียนอยู่ในพระบรมมหาราชวังเป็นเวลาสามปี ต่อจากนั้นได้ติดตามครอบครัวบุญธรรมไปพำนักที่รัสเซียและอังกฤษ ก่อนจะกลับเข้ามารับราชการในราชสำนักสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี ในตำแหน่งนางสนองพระโอษฐ์ อีกทั้งยังปฏิบัติหน้าที่เป็นล่ามภาษาอังกฤษเมื่อต้องติดต่อกับชาวต่างประเทศ

ชีวิตสมรสและการทำเกษตร

ในรัชกาลที่ 6 ได้มีพระบรมราชโองการเปลี่ยนพระนามจาก “เจ้าศรี” เป็น “เจ้าศรีพรหมา” และในปี พ.ศ. 2459 ได้โปรดเกล้าฯ ให้สมรสกับหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร หลังอภิเษกจึงได้รับนามว่า “หม่อมศรีพรหมา” และมีบุตรธิดาสองคนคือ หม่อมราชวงศ์อนุพร และ หม่อมราชวงศ์เพ็ญศรี

หม่อมเจ้าสิทธิพรลาออกจากราชการ หันมาทำเกษตรกรรมที่บางเบิด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ โดยใช้ที่ดินมรดกจากพระยามหิบาลฯ ทั้งสองได้บุกเบิกการเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว์อย่างเป็นระบบ ถือเป็นต้นแบบฟาร์มเกษตรสมัยใหม่แห่งแรก ๆ ของไทย และประสบความสำเร็จอย่างสูง จนหม่อมเจ้าสิทธิพรได้รับการยกย่องว่าเป็น “บิดาแห่งการเกษตรแผนใหม่ของไทย”

งานเขียนและนวัตกรรม

นอกจากงานเกษตรแล้ว ทั้งสองยังได้จัดพิมพ์วารสาร “กสิกร” ที่รวมบทความวิชาการด้านการเกษตรจากผู้เชี่ยวชาญหลายแขนง หม่อมศรีพรหมาเองได้เขียนบทความเกี่ยวกับการทำอาหารและการถนอมอาหาร โดยเฉพาะการผลิตแฮมและเบคอน ซึ่งนับเป็นคนไทยคนแรกที่ทำสำเร็จในประเทศ

บทบาทในเหตุการณ์บ้านเมือง

พ.ศ. 2475 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้าสิทธิพรกลับเข้ารับราชการในตำแหน่งอธิบดีกรมตรวจกสิกรรม ต่อมาเมื่อเกิดกบฏบวรเดช หม่อมเจ้าสิทธิพรมีส่วนเกี่ยวข้องและถูกตัดสินจำคุกตลอดชีวิตที่เกาะตะรุเตาและเกาะเต่า แม้ภายหลังได้รับพระราชทานอภัยโทษเหลือโทษจริง 11 ปี แต่ช่วงเวลาดังกล่าวหม่อมศรีพรหมาต้องแบกรับภาระเลี้ยงดูครอบครัว ดูแลกิจการเกษตร และส่งอาหารยาตามไปยังเรือนจำ

ภายหลังจากพ้นโทษ หม่อมเจ้าสิทธิพรได้รับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรในรัฐบาลนายควง อภัยวงศ์ ถึงสองสมัย หม่อมศรีพรหมาจึงได้กลับมาใช้ชีวิตที่กรุงเทพฯ จนเมื่อหม่อมเจ้าสิทธิพรสิ้นชีพิตักษัยใน พ.ศ. 2514 หม่อมศรีพรหมา จึงได้ผลักดันให้เกิด “มูลนิธิสิทธิพร กฤดากร” เพื่อเป็นการสานต่อเจตนารมณ์ของหม่อมเจ้าสิทธิพร และส่งเสริมการจัดตั้งโรงเรียนเพื่อประโยชน์ทางการเกษตร

วาระสุดท้าย

หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา ถึงแก่พิราลัยเมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2521 ชันษาได้ 90 ปี พระอัฐิของท่านได้นำมาประดิษฐานไว้ที่ ณ วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหารร่วมกับพระอัฐิของหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร

Mom Sripromma Kridakara Na Ayudhya (née Chao Sri Na Nan – หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา / เจ้าศรี ณ น่าน) and Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) with their family

This AI-restored image is of Mom Sripromma Kridakara Na Ayudhya (née Chao Sri Na Nan – หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา / เจ้าศรี ณ น่าน). The original photographs date from the reign of King Rama VI (รัชกาลที่ ๖) to King Rama VII (รัชกาลที่ ๗).

First photograph: A family portrait of Mom Sripromma (Chao Sri Na Nan – เจ้าศรี ณ น่าน) with Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) seated on the right, accompanied by their son M.R. Anuporn Kridakara (หม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากร) standing to the right, and their daughter M.R. Phensri Kridakara (หม่อมราชวงศ์เพ็ญศรี กฤดากร) seated on her mother’s lap to the left.

Second photograph: A family portrait of Mom Sripromma (Chao Sri Na Nan – เจ้าศรี ณ น่าน) with Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) seated on the right, accompanied by their son M.R. Anuporn Kridakara (หม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากร) standing in the centre.

Third photograph: A family portrait of Mom Sripromma (Chao Sri Na Nan – เจ้าศรี ณ น่าน) with Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) seated on the left, accompanied by their son M.R. Anuporn Kridakara (หม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากร) sitting on the table. (The dog was imaginatively created through AI.)

The dating of the photographs can be read through Mom Sripromma’s (หม่อมศรีพรหมา) hairstyle and dress. In the first and third photographs, she wears a long gown with a low neckline and her hair gathered back, a style typical of the late Edwardian period or early “Teens Fashion” (1911–1919). This suggests a time just before the First World War.

In the second photograph, she wears a bob hairstyle, popular in the 1920s after the First World War, likely dating from the late reign of King Rama VI (รัชกาลที่ ๖) to the early reign of King Rama VII (รัชกาลที่ ๗). The hairstyle follows the Art Deco fashion of the era, and I have also creatively shortened the dress length to just below the knees to evoke the flapper style of that period.

Short Biography

Mom Sripromma Kridakara Na Ayudhya (née Chao Sri Na Nan – หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา / เจ้าศรี ณ น่าน, 19 March 1888 – 25 September 1978) was the daughter of Chao Suriyaphong Pharitdet (พระเจ้าสุริยะพงศ์ผริตเดช), Ruler of Nan (เจ้าประเทศราชผู้ครองนครน่าน), and Mom Sri Kham (หม่อมศรีคำ) of Vientiane (เวียงจันทน์). She became the principal consort of Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) and played a significant role in promoting agriculture and writing. She co-edited the journal Kasikorn (กสิกร), which provided a platform for experts and scholars to publish articles on agriculture. She also wrote her own column on cookery and food preservation, including fruit juicing, pickling, and curing meats such as ham and bacon—innovations in Thailand at a time when refrigeration did not yet exist.

Early Life

Chao Sri (เจ้าศรี) was born on 19 March 1888 as the youngest daughter, with five siblings in total—three brothers and two sisters. Among the sisters were Chao Bua Kaew Na Nan (เจ้าบัวแก้ว ณ น่าน) and Chao Sripromma Na Nan (เจ้าศรีพรหมา ณ น่าน). At about the age of three, she was adopted by Phraya Mahiban Burirak (พระยามหิบาลบริรักษ์ – สวัสดิ์ ภูมิรักษ์) and his wife Khunying Un (คุณหญิงอุ๊น), who brought her to Bangkok for education at Sunandalai School (โรงเรียนสุนันทาลัย) and the Girls’ School of Wang Lang (โรงเรียนกุลสตรีวังหลัง, later Wattana Wittayalai School – วัฒนาวิทยาลัย).

In 1899 (พ.ศ. 2442), when Phraya Mahiban was posted to Russia, Chao Sri (เจ้าศรี) was placed under the care of Queen Saovabha Phongsri (สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ), Queen Consort of King Chulalongkorn (พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว – Rama V). She lived and studied in the Grand Palace for three years, before joining her foster family abroad in Russia and later England. Upon her return to Siam, she entered royal service as a lady-in-waiting (นางสนองพระโอษฐ์) to Queen Saovabha and also served as an English interpreter in dealings with foreigners.

Marriage and Agricultural Life

During the reign of King Rama VI (รัชกาลที่ ๖), her name was officially changed from “Chao Sri” (เจ้าศรี) to “Chao Sripromma” (เจ้าศรีพรหมา). In 1916 (พ.ศ. 2459), she married Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) and thereafter became known as Mom Sripromma Kridakara Na Ayudhya (หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา). The couple had two children: M.R. Anuporn Kridakara (หม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากร) and M.R. Phensri Kridakara (หม่อมราชวงศ์เพ็ญศรี กฤดากร).

Mom Chao Sithiporn (หม่อมเจ้าสิทธิพร) resigned from government service to pursue farming in Bang Berd, Prachuap Khiri Khan Province (บางเบิด จังหวัดประจวบคีรีขันธ์), on land inherited from Phraya Mahiban (พระยามหิบาลฯ). Together they pioneered systematic crop cultivation and animal husbandry, creating one of the earliest models of modern farming in Thailand. Their work was so successful that Mom Chao Sithiporn was later honoured as the “Father of Modern Thai Agriculture” (บิดาแห่งการเกษตรแผนใหม่ของไทย).

Writing and Innovation

In addition to farming, the couple co-published the Kasikorn (กสิกร) journal, featuring scholarly articles on agriculture. Mom Sripromma (หม่อมศรีพรหมา) contributed her own columns on cookery and food preservation, especially her experiments in producing ham and bacon—making her the first Thai to succeed in such endeavours.

Role in National Events

In 1932 (พ.ศ. 2475), King Prajadhipok (พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว – Rama VII) appointed Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร) as Director-General of the Department of Agricultural Inspection. However, he became involved in the Boworadet Rebellion (กบฏบวรเดช) and was sentenced to life imprisonment on Tarutao (เกาะตะรุเตา) and Tao (เกาะเต่า) Islands. Although later pardoned after serving 11 years, this period left Mom Sripromma (หม่อมศรีพรหมา) with the responsibility of raising the family, managing the farm, and regularly sending food and medicine to the prisons.

After his release, Mom Chao Sithiporn (หม่อมเจ้าสิทธิพร) later served twice as Minister of Agriculture (รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร) under Prime Minister Khuang Aphaiwong (นายควง อภัยวงศ์). Mom Sripromma (หม่อมศรีพรหมา) returned to life in Bangkok. Following her husband’s death in 1971 (พ.ศ. 2514), she helped establish the Sithiporn Kridakara Foundation (มูลนิธิสิทธิพร กฤดากร) to carry forward his vision and promote agricultural education.

Final Years

Mom Sripromma Kridakara Na Ayudhya (née Chao Sri Na Nan – หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา / เจ้าศรี ณ น่าน) passed away on 25 September 1978 (พ.ศ. 2521) at the age of 90. Her ashes were enshrined at Wat Chana Songkhram Ratchaworamahawihan (วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร) alongside those of Mom Chao Sithiporn Kridakara (หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร).

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand #UNESCO