ประวัติศาสตร์แฟชั่น “ทหารจิงโจ้” แห่งรัชกาลที่ ๔ และแรงบันดาลใจจากเครื่องแบบทหารสกอตแลนด์
ประวัติศาสตร์แฟชั่น “ทหารจิงโจ้” แห่งรัชกาลที่ ๔ และแรงบันดาลใจจากเครื่องแบบทหารสกอตแลนด์
ทหารจิงโจ้ หรือโดยย่อว่า “จิงโจ้” เป็นชื่อเรียกกองทหารหญิงในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๔, พ.ศ. ๒๓๙๔–๒๔๑๑) สังกัดอยู่ใน กรมโขลน เดิมสตรีเหล่านี้เป็นข้าหลวงฝ่ายใน ทำหน้าที่คล้ายตำรวจหญิงคอยดูแลความสงบเรียบร้อยภายในพระบรมมหาราชวัง เมื่อพระมหากษัตริย์เสด็จพระราชดำเนินแปรพระราชฐาน หรือเสด็จออกนอกพระราชวัง ก็จะโปรดเกล้าให้เจ้าจอมคนโปรดบางคนตามเสด็จไปด้วย ทำหน้าที่เป็น “นางนายทหารรักษาพระองค์” ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของหน่วย ทหารหญิงในราชสำนักสยาม
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงให้มีการ “หัดโขลน” ให้กลายเป็นทหาร โดยตั้งให้มีระเบียบวินัยแบบทหารและมีเครื่องแบบเฉพาะตัว เดิมเรียกว่า “ทหารหญิง” และต่อมาในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕)ทรงพระราชทานนามเรียกอย่างขบขันว่า “จิงโจ้” เนื่องจากทรงเห็นว่าเครื่องแต่งกายของพวกนางนั้นรุงรัง มีทั้งกระโปรงลายสก็อต หมวกแก๊ป และกระเป๋าหน้าท้องที่คล้ายถุงหน้าท้องของจิงโจ้
เครื่องแบบของทหารจิงโจ้เป็นแบบสากลอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อนในราชสำนักสยาม สันนิษฐานว่าทรงได้รับแรงบันดาลใจจากเครื่องแบบของ กองทหารไฮแลนด์แห่งราชวงศ์อังกฤษ (Scottish Highland Regiments) ซึ่งเป็นหน่วยองครักษ์ในราชสำนักอังกฤษและเป็นที่เลื่องลือในยุควิกตอเรีย การนำเครื่องแบบแบบตะวันตกมาปรับใช้ในราชสำนักฝ่ายในสะท้อนถึงความเปิดกว้างทางวัฒนธรรมของรัชกาลที่ ๔ ที่ทรงเป็นกษัตริย์นักปฏิรูป ผู้มุ่งหมายให้สยามก้าวทันอารยประเทศ
องค์ประกอบของเครื่องแต่งกายทหารจิงโจ้
เครื่องแบบของทหารหญิงเหล่านี้ประกอบด้วยเสื้อทหารสีแดงเข้มแบบสกอตติช กางเกงขายาวสีแดง นุ่งกระโปรงลายตาราง (Tartan Plaid) ทับอีกชั้นหนึ่ง ชายเสื้อยาวถึงเข่า และสวม หมวกแก๊ปทรงสูง ประดับผ้าลายตาร์ตัน นอกจากนี้ยังมี กระเป๋าหน้าท้อง (Sporran) ทำด้วยหนังขนสัตว์ห้อยอยู่หน้าเอวเหมือนทหารไฮแลนด์ของอังกฤษ
เสื้อทหารผ้าวูลสีแดง (Scarlet Wool Tunic / Doublet)
คอตั้งแบบทหารอังกฤษ ขลิบทอง ปลายแขนมีกระดุมทอง เป็นสัญลักษณ์ของความสง่างามและวินัยทหารสายสะพาย (Cross-Sash / Baldrick)
คาดจากบ่าซ้ายลงเอวขวา ทำจากดิ้นทองหรือผ้าไหมสีทอง เป็นเครื่องหมายแห่งยศและเกียรติกระโปรงลายสก๊อต (Plaid Tartan Skirt / Kilt)
ดัดแปลงจากกระโปรงทหารไฮแลนด์ของสกอตแลนด์ ใช้ผ้าไทยทอลายตารางเลียนแบบลายตาร์ตันถุงหนังสปอรันประดับขนสัตว์ (Sporran)
เป็นเครื่องประดับห้อยหน้าเอว ใช้ขนแพะหรือขนสัตว์อื่น ๆ ทำให้ดูคล้ายถุงหน้าท้องของจิงโจ้ อันเป็นที่มาของชื่อเรียกถุงเท้าลายข้าวหลามตัด (Argyle Socks / Highland Hose)
ยาวถึงเข่า ลวดลายสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัดแบบเดียวกับถุงเท้าทหารไฮแลนด์หมวกแก๊บเกลนแกร์รี่ (Balmoral Bonnet / Glengarry Cap)
หมวกผ้าวูลลายตาร์ตัน ทรงแบน ประดับพู่หรือโบว์ ใช้แทนเครื่องหมายสังกัดเหรียญตราและเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (Medals & Decorations)
ประดับบนหน้าอก เช่นเดียวกับนายทหารในราชสำนักตะวันตกวิกผมและดอกไม้ทัดหู (Wig & Floral Adornment)
หญิงทหารเหล่านี้สวมวิกและทัดดอกไม้คล้าย นางละครหลวง แสดงถึงการผสมผสานระหว่างความงามแบบสตรีกับระเบียบแบบทหาร
ทหารจิงโจ้ในฐานะนางในฝ่ายในของพระมหากษัตริย์
หญิงที่สวมเครื่องแบบทหารจิงโจ้เป็นสตรีในพระบรมมหาราชวังที่มีฐานันดรเป็น เจ้าจอมในรัชกาลที่ ๔ ได้แก่
เจ้าจอมมารดาเขียน
ท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาวาด)
ท้าววนิดาพิจาริณี (เจ้าจอมมารดาสุ่น)
ทั้งหมดนี้เป็นเจ้าจอมผู้รับราชการใกล้ชิดในกรมโขลนและได้รับการฝึกให้เป็น “นางนายทหารรักษาพระองค์” มีหน้าที่ถวายงานรับเสด็จเมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จออกนอกพระราชวัง และในบางโอกาสยังร่วมขบวนเสด็จอย่างเป็นพิธีการอีกด้วย
ร่องรอยในวรรณคดีและพระราชนิพนธ์
มีการกล่าวถึงทหารจิงโจ้ใน โคลงดั้นเรื่อง “โสกันต์” พระราชนิพนธ์ใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ. ๒๔๑๕) ความตอนหนึ่งว่า
๏ จิงโจ้ยืนเรียบร้อย ริมถนน
เสื้อจีบชายกระจาย สุกจ้า
ถือปืนทั่วทุกคน พล่องแพล่ง
นายดาบเดินด้อมถ้า ถ่องถนน
๏ ขบวนเดินเป็นระเบียบคล้อย คลาไป
พิณพากย์ทุกวงตี สนั่นก้อง
จิงโจ้เมื่อถึงใคร คำนับ
เสียงจิงโจ้กัดร้อง เร่าเร้ารุมระงม
โคลงดังกล่าวสะท้อนให้เห็นภาพของหญิงสาวในเครื่องแบบสกอตติชสีแดงสด ยืนเรียงรายเป็นระเบียบในขบวนเสด็จ เปี่ยมด้วยความสง่างามและพิธีรีตอง พร้อมเสียง “จิงโจ้กัด” ซึ่งใช้แทนคำสั่งวันทยาวุธ เป็นการเล่นคำอย่างมีอารมณ์ขันของรัชกาลที่ ๕ ต่อทหารหญิงรุ่นก่อนในรัชกาลที่ ๔
ภาพถ่ายฝีมือปิแอร์ โฌแซ็ฟ โรซิเอร์ (Pierre Joseph Rossier, 1829–1890)
ภาพถ่ายขาวดำหายากของ ทหารจิงโจ้ สามนายนี้ เป็นหลักฐานทางสายตาที่ทรงคุณค่าซึ่งช่วยยืนยันการมีอยู่จริงของหน่วยทหารหญิงในราชสำนักสยาม และแสดงให้เห็นรายละเอียดของเครื่องแต่งกายได้อย่างชัดเจน ในภาพ หญิงทั้งสามนั่งเรียงหน้ากล้องอย่างสงบนิ่ง สีหน้าเรียบสง่า สวมเสื้อทหารสีเข้ม กระโปรงลายตารางแบบสกอตแลนด์ และถุงเท้าลายข้าวหลามตัด — ลักษณะที่สะท้อนอิทธิพลของเครื่องแบบทหารไฮแลนด์แห่งสกอตแลนด์อย่างชัดเจน
ภาพนี้ได้รับการระบุว่าเป็นผลงานของ ปิแอร์ โฌแซ็ฟ โรซิเอร์ (Pierre Joseph Rossier) ช่างภาพชาวสวิสผู้เดินทางถ่ายภาพในเอเชียระหว่างปี พ.ศ. ๒๔๐๑–๒๔๐๕ (ค.ศ. ๑๘๕๘–๑๘๖๒) ภายใต้การว่าจ้างของบริษัท Negretti & Zambra แห่งกรุงลอนดอน ซึ่งเป็นผู้ผลิตกล้องและอุปกรณ์ถ่ายภาพชื่อดังในยุคนั้น
โรซิเอร์เกิดที่เมือง กร็องซีวาซ (Grandsivaz) ในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ เมื่อปี พ.ศ. ๒๓๗๒ (ค.ศ. ๑๘๒๙) และได้เดินทางไปทำงานถ่ายภาพในหลายประเทศทั่วเอเชีย เช่น จีน ญี่ปุ่น ฟิลิปปินส์ และสยาม โดยเฉพาะในปี พ.ศ. ๒๔๐๔ (ค.ศ. ๑๘๖๑) ซึ่งเป็นช่วงรัชกาลของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๔) — ยุคสมัยแห่งความสนพระทัยในวิทยาศาสตร์และความสัมพันธ์ทางการทูตกับนานาประเทศตะวันตก
ด้วยความสามารถทางเทคนิคและมารยาทอันสุภาพรอบคอบ โรซิเอร์จึงได้รับอนุญาตให้เข้าไปถ่ายภาพภายในบริเวณพระบรมมหาราชวัง ซึ่งถือเป็นโอกาสที่หาช่างภาพชาวตะวันตกคนใดจะได้รับได้ยาก ภาพถ่ายของเขาบันทึกทั้งพระสงฆ์ ข้าราชสำนัก และโดยเฉพาะอย่างยิ่ง “ทหารหญิงรักษาพระองค์” ในเครื่องแบบสกอตแลนด์ซึ่งสะท้อนความพยายามของสยามในการรับอิทธิพลตะวันตกมาปรับใช้ในราชสำนัก
ภาพถ่ายชื่อ “Thai Royal Guards” นี้ต่อมาปรากฏอยู่ในอัลบั้มที่มอบแด่ เจ้าชายอัลเฟรด ดยุคแห่งเอดินเบอระ (Prince Alfred, Duke of Edinburgh) โดย บิชอปแห่งปีนัง (Bishop of Penang) เพื่อเป็นที่ระลึกในการเสด็จเยือนเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ของพระองค์ในปี พ.ศ. ๒๔๑๒ (ค.ศ. ๑๘๖๙) ซึ่งสะท้อนถึงคุณค่าทางการทูตและวัฒนธรรมของภาพชุดนี้ในฐานะตัวแทนของ “สยามสมัยใหม่” ภายใต้แสงเงาแห่งกล้องถ่ายรูปตะวันตกยุคแรก
ผลงานของโรซิเอร์นับเป็นหมุดหมายสำคัญทั้งในประวัติศาสตร์ภาพถ่ายของไทยและของโลก เพราะเป็นหนึ่งในหลักฐานทางภาพถ่ายยุคแรกที่บันทึกภาพสตรีสยามในเครื่องแต่งกายที่ได้รับอิทธิพลจากแฟชั่นตะวันตก ผ่านเลนส์ของเขา “ทหารจิงโจ้” จึงมิใช่เพียงหญิงในเครื่องแบบแปลกตา หากแต่เป็นสัญลักษณ์แห่งยุคสมัยใหม่ ที่ความเป็นกษัตริย์ ความเป็นสตรี และความทันสมัยมาบรรจบกันภายใต้แสงนุ่มนวลของกล้องถ่ายภาพในศตวรรษที่ ๑๙
อิทธิพลจากเครื่องแบบทหารไฮแลนด์แห่งสกอตแลนด์ (Scottish Highland Regiment, Mid-18th Century)
กองทหารไฮแลนด์ในสมัยกลางคริสต์ศตวรรษที่ 18 โดยเฉพาะ The Black Watch (42nd Royal Highland Regiment) ถือเป็นต้นแบบสำคัญของเครื่องแบบทหารจิงโจ้ ลักษณะเด่นของเครื่องแบบต้นฉบับประกอบด้วย
Red Doublet / Coatee – เสื้อคลุมทหารผ้าวูลสีแดงเข้ม ขลิบสีน้ำเงินหรือเขียวเข้มที่ปลายแขนและปกเสื้อ
Highland Kilt and Plaid – กระโปรงผ้าตาร์ตันพันรอบตัว พร้อมผ้าพาดไหล่ (Plaid) ใช้กันหนาว
Sporran – ถุงหนังประดับขนสัตว์และพู่โลหะ ห้อยอยู่หน้าเอวแทนกระเป๋า
Bonnet / Feather Bonnet – หมวกผ้าวูลทรงกลมหรือหมวกขนนกสีดำ ติดตราหน่วย
Crossbelt & Cartridge Box – สายสะพายหนังสีขาวพร้อมกล่องกระสุนและดาบ
Tartan Hose / Gaiters – ถุงเท้าลายสก็อตหรือสีพื้นพร้อมผ้าพันขา
Dirk and Broadsword – ดาบสั้นและดาบโค้งประจำตัว
Regimental Insignia – เครื่องหมายหน่วยและกระดุมโลหะลงตราราชวงศ์
เมื่อเปรียบเทียบกับเครื่องแต่งกายของ “ทหารจิงโจ้” จะเห็นชัดว่ามีการดัดแปลงลักษณะเฉพาะของเครื่องแบบสกอตแลนด์ให้เข้ากับบริบทไทย ทั้งสีแดงสด การนุ่งกระโปรงลายตาราง และการใช้ขนสัตว์ประดับกระเป๋าหน้าเอว ซึ่งกลายเป็นภาพจำของ “ทหารหญิงในราชสำนักสยาม” ที่ผสมผสานระหว่าง ตะวันตกกับตะวันออก ความสง่างามกับอารมณ์ขัน และพิธีการกับศิลปะการแสดง ได้อย่างกลมกลืนที่สุด
ภาพต้นฉบับ https://www.rct.uk/collection/2702995/thai-royal-guards
____________________________________________
The Fashion History of the “Jingjoh” Female Guards of King Mongkut and Their Scottish Highland Inspiration
The “Jingjoh” Female Guards were a unique corps of women established during the reign of King Mongkut (Rama IV, 1851–1868). Officially attached to the Department of Kho Lon, these women were originally royal attendants responsible for maintaining order within the Inner Court. When the King travelled outside the Grand Palace, he would often be accompanied by a small group of his favoured royal consorts who acted as “female royal bodyguards.” This marked the beginning of the female guard tradition within the Siamese court.
King Mongkut ordered that these palace attendants be trained in military discipline, transforming them from courtiers into soldiers. Initially called “female soldiers,” they were later affectionately nicknamed “Jingjoh” by King Chulalongkorn (Rama V), who found their elaborate attire amusingly reminiscent of kangaroos—with tartan skirts, high caps, and fur pouches hanging in front like a pouch.
Their uniform was unlike any other ever seen in Siam. It was believed to have been inspired by the Scottish Highland Regiments of the British Royal Guard, whose images appeared in diplomatic illustrations and European prints available in the mid-19th century. Adapting the Highland military costume into a Siamese court context demonstrated the King’s progressive outlook, merging Western ceremonial dress with the theatrical grace of the Siamese Inner Court.
Elements of the Jingjoh Uniform
The uniform combined both military formality and feminine elegance. It consisted of a deep scarlet wool jacket in Highland style, long red trousers, and a checked tartan overskirt reaching to the knees. The high-crowned cap, tartan details, and fur sporran created an unmistakably Scottish silhouette adapted for Siamese ceremonial use.
Scarlet Wool Tunic (Doublet) – A fitted, high-collared military jacket with gold piping and brass buttons, representing discipline and formality.
Cross-Sash (Baldrick) – A gold or silk shoulder sash running diagonally from the left shoulder to the right hip, symbolising rank and prestige.
Tartan Skirt (Kilt) – Adapted from Scottish Highland dress, woven in Thai cotton or silk with local tartan-style checks, worn over red trousers.
Fur-Fronted Pouch (Sporran) – A decorative front pouch made from animal fur, mirroring the Highland sporran, which inspired the term “Jingjoh.”
Argyle Socks (Highland Hose) – Knee-length socks in diamond patterns, complementing the red uniform.
Scottish Cap (Balmoral Bonnet / Glengarry Cap) – A tartan wool cap adorned with ribbons or rosettes, replacing traditional Thai headgear.
Medals and Decorations – Western-style medals pinned on the chest, signifying the modernity of the Siamese court.
Wig and Floral Adornment – The women wore wigs and silk flowers near their ears, reminiscent of nang lakhon luang (classical court actresses), blending theatrical femininity with martial discipline.
The Female Guards as Royal Concubines
The Jingjoh guards were not commoners but members of the royal household — concubines of King Mongkut — who held official rank within the palace hierarchy. The most well-known among them were:
Chao Chom Manda Khian (เจ้าจอมมารดาเขียน)
Thao Worachan (Chao Chom Manda Waat, เจ้าจอมมารดาวาด)
Thao Wanida Phijarini (Chao Chom Manda Sun, เจ้าจอมมารดาสุ่น)
These women served closely under the royal household, accompanying the King during processions or royal journeys and performing ceremonial guard duties. Their military training and distinctive attire elevated them to a symbolic role — both royal attendants and emblems of modern order in the Siamese court.
Literary Record and Royal Verse
The Jingjoh guards were immortalised in the royal poem “Sokhan” (The Tonsure Ceremony) written by King Chulalongkorn (Rama V) in 1872, where they were described as part of the ceremonial procession:
Jingjohs stand in perfect line along the road,
Their pleated scarlet coats gleaming bright;
Each holds a rifle polished and ready,
As their sergeants move with discipline in sight.
The procession marches in rhythmic order,
Music resounding from every band;
When Jingjohs meet a noble or royal,
They salute — their voices echoing “Jingjoh bite!”
The poem humorously captures both the dignity and theatricality of the female guards — their bright red tunics, polished weapons, and synchronised movements — while hinting at the King’s affectionate amusement at their hybrid East-West uniform.
The Photograph by Pierre Joseph Rossier (1829–1890)
A rare black-and-white photograph of three Jingjoh guards provides visual confirmation of their existence and costume. The women sit facing the camera, their expressions composed, each dressed in what appears to be a dark military tunic, tartan kilt, and checked socks. The photograph is attributed to Pierre Joseph Rossier, a Swiss photographer who travelled through Asia between 1858 and 1862 under commission from the London firm Negretti & Zambra.
Rossier was born in Grandsivaz, Switzerland, in 1829, and worked across China, Japan, the Philippines, and Siam. His visit to Bangkok in 1861 coincided with King Mongkut’s reign, a time when the court was increasingly receptive to Western science and technology. Rossier’s skill and his discretion gained him rare access to photograph scenes within the royal environment — monks, courtiers, and, most remarkably, the King’s female guards.
The photograph, titled “Thai Royal Guards”, later appeared in an album presented to Prince Alfred, Duke of Edinburgh, by the Bishop of Penang in commemoration of the Prince’s visit to Southeast Asia in 1869. Its provenance underlines its diplomatic and cultural importance: a token of Siam’s modernising image, captured by one of the earliest photographers to work in the kingdom.
Rossier’s work represents a milestone in both Thai and global photographic history — among the first visual records of Siamese women in Western-inspired attire. Through his lens, the Jingjoh guards are not merely curiosities but living symbols of a changing world, where monarchy, modernity, and femininity converged beneath the soft light of a 19th-century camera.
Influence from the Scottish Highland Regiments (Mid-18th Century)
The Scottish Highland Regiments, particularly The Black Watch (42nd Royal Highland Regiment), provided the visual inspiration for the Jingjoh attire. The typical mid-18th-century Highland soldier’s uniform included:
Red Doublet / Coatee – A dark red wool jacket with blue or green facings and brass buttons.
Highland Kilt and Plaid – A full-length tartan wrap skirt with a shoulder plaid for warmth and display.
Sporran – A fur and metal-tasseled pouch worn in front of the kilt.
Bonnet / Feather Bonnet – A rounded wool or feathered hat adorned with a regimental badge.
Crossbelt and Cartridge Box – White leather crossbelts carrying ammunition and sidearms.
Tartan Hose / Gaiters – Checked socks or plain gaiters reaching to the knee.
Dirk and Broadsword – The traditional Highland short dagger and curved sword.
Regimental Insignia – Buttons and buckles engraved with royal insignia.
When compared with the Siamese Jingjoh uniform, the parallels are striking: the scarlet jacket, tartan skirt, fur sporran, and knee socks all echo Highland attire. Yet the Siamese adaptation incorporated Thai sensibilities — wigs, flowers, and a theatrical presentation — transforming what was once a symbol of British masculinity into a uniquely Siamese vision of feminine military grace.
In essence, the Jingjoh female guards represent one of the earliest examples of cross-cultural military fashion in Asia. Their uniform stood at the crossroads of diplomacy, performance, and modernisation — a vivid reminder that even within the Inner Court of 19th-century Siam, the language of dress could express both global curiosity and royal creativity.
Photo reference: https://www.rct.uk/collection/2702995/thai-royal-guards
#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand
