💎 “สร้อยเพชรแม่เศรษฐี อันเลื่องชื่อ ของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง”

💎 “สร้อยเพชรแม่เศรษฐี อันเลื่องชื่อ ของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง”

สร้อยเพชรแม่เศรษฐี หรือ สร้อยคอแบบริวิแยร์ หรือ สร้อยคอแบบสายธาร (Rivière necklace) นับเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์แห่งความสง่างามของสตรีชั้นสูงที่ทรงคุณค่ามากที่สุดในประวัติศาสตร์แฟชั่น เครื่องประดับชนิดนี้ปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรกในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 หรือยุค จอร์เจียน (Georgian era, 1714–1830) โดยพัฒนามาจากสร้อยเพชรที่ร้อยเม็ดอัญมณีด้วยตะขอทองคำหรือเงินแบบ “คอลเลต์ (collet-set)” ซึ่งช่วยให้แสงสะท้อนผ่านตัวอัญมณีได้อย่างเต็มที่

ลักษณะของสร้อยริวิแยร์คือการเรียงร้อยเพชรหรืออัญมณีเม็ดกลมขนาดต่าง ๆ ต่อกันอย่างต่อเนื่อง ไล่เรียงจากเม็ดเล็กไปจนถึงเม็ดใหญ่ สร้างเส้นสายที่เปล่งประกายราวกับสายธารน้ำที่ไหลรินอย่างไม่มีที่สิ้นสุด — ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ Rivière มาจากภาษาฝรั่งเศส แปลว่า “แม่น้ำ (river)”

ในยุคแรก สร้อยคอชนิดนี้มักทำจาก เพชรแบบ table-cut หรือ old mine-cut และใช้ตัวเรือนเงินเพื่อขับให้เพชรแวววาวยิ่งขึ้นในแสงเทียน ต่อมาเมื่อเทคนิคการเจียระไนพัฒนาไปสู่ brilliant cut ความระยิบระยับของอัญมณีก็ยิ่งชัดเจนขึ้น และชื่อ “ริวิแยร์” ก็เริ่มถูกใช้เพื่อเปรียบเปรยกับสายธารน้ำแห่งแสงที่ไหลไปทั่วลำคอของผู้สวมใส่

ราชสำนักฝรั่งเศสในสมัย พระเจ้าหลุยส์ที่ 15 และพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 ถือเป็นยุคทองของสร้อยคอชนิดนี้ สตรีสูงศักดิ์ เช่น สมเด็จพระราชินีมารี เลซซินสกา (Queen Marie Leszczyńska) และ สมเด็จพระราชินีมารี อองตัวแนต (Queen Marie Antoinette) ต่างทรงนิยมสวมสร้อยริวิแยร์เพชรเจียระไนอย่างประณีต เพื่อเสริมความงามของชุดราตรีและศิราภรณ์ชั้นสูง ผลงานในยุคนี้มักสร้างสรรค์โดยช่างอัญมณีแห่งราชสำนัก เช่น Bapst และ Boehmer & Bassenge ซึ่งภายหลังมีชื่อเสียง (และอื้อฉาว) จาก “คดีสร้อยเพชรแห่งราชินีฝรั่งเศส” อันเป็นหนึ่งในเหตุการณ์ที่นำไปสู่การปฏิวัติฝรั่งเศส

เมื่อกาลเวลาล่วงสู่ยุค วิกตอเรีย (Victorian era) และ เอ็ดเวิร์ดเดียน (Edwardian era) สร้อยคอริวิแยร์ก็ได้รับความนิยมอีกครั้ง โดยเฉพาะในหมู่ราชวงศ์อังกฤษ สมเด็จพระราชินีอเล็กซานดรา (Queen Alexandra) พระอัครมเหสีในสมเด็จพระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 7 ทรงเป็นผู้ที่ทำให้การสวมสร้อยเพชรแบบริวิแยร์และโชกเกอร์หลายชั้นกลับมาเป็นที่นิยม พระองค์ทรงสวมทับกันหลายเส้นเพื่อปกปิดรอยแผลเป็นบนพระศอ และนั่นเองที่กลายเป็นแรงบันดาลใจให้แฟชั่นการสวมสร้อยคอริวิแยร์เป็นที่นิยมในหมู่สตรีชั้นสูงทั่วทั้งยุโรป

ต่อมา สมเด็จพระราชินีแมรี (Queen Mary) ทรงครอบครองสร้อยคอริวิแยร์หลายเส้น ทั้งที่ประดับเพชร มรกต และไพลิน พระองค์มักทรงสวมร่วมกับเทียร่าและสร้อยระย้าแบบ sautoir ผลงานส่วนใหญ่ในราชสำนักอังกฤษนั้นมาจากสำนักอัญมณีชั้นนำ เช่น Garrard, Collingwood, และ Carrington & Co. ซึ่งต่อมาถูกท้าทายโดยช่างอัญมณีฝรั่งเศสอย่าง Cartier, Boucheron, และ Chaumet ผู้บุกเบิกการใช้ทองคำขาวและแพลทินัมในช่วง Belle Époque ให้เครื่องเพชรดูอ่อนช้อยและเบาบางยิ่งขึ้น

ยุค เอ็ดเวิร์ดเดียน (ราว ค.ศ. 1890–1910) ถือเป็นจุดสูงสุดของศิลปะการทำสร้อยริวิแยร์ เพราะเทคโนโลยีการขึ้นตัวเรือนด้วย แพลทินัม (platinum) ช่วยให้เพชรสามารถลอยอยู่รอบลำคอได้อย่างไร้น้ำหนักราวกับแสงที่ส่องผ่านอากาศ ความงดงามนี้สะท้อนอยู่ในพระฉายาลักษณ์ของ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ได้รับการบูรณะด้วยเทคโนโลยี AI ในคอลเลกชันนี้ — ซึ่งทรงสวม สร้อยพระศอเพชรแม่เศรษฐี อันโด่งดังในราชสำนักสยามช่วงปลายรัชกาลที่ ๕

ในสยาม การรับรูปแบบเครื่องประดับตะวันตกเริ่มขึ้นอย่างเด่นชัดในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) พระมเหสีและพระราชธิดาหลายพระองค์ทรงรับวัฒนธรรมการแต่งกายและเครื่องอัญมณีแบบยุโรปเข้ามาอย่างงดงาม นอกจากนี้ยังมีการนำเข้าเครื่องประดับจากยุโรปโดยตรง ทั้งจาก Garrard, Cartier, และ Van Cleef & Arpels ผ่านทางราชทูตหรือเป็นของถวายจากประเทศพันธมิตร ทำให้ราชสำนักสยามในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 และต้นศตวรรษที่ 20 มีคอลเลกชันเพชรพลอยที่เทียบเท่าราชสำนักยุโรปได้อย่างภาคภูมิ

สร้อยพระศอเพรชแม่เศรษฐี 2 ชุดนี้ ของสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง บางท่านอาจเข้าใจผิดว่าเป็นชุดเดียวกันแต่แยกส่วนมาสวมใส่คนละคราว — แท้จริงแล้วเป็น คนละชุดโดยสิ้นเชิง สมเด็จพระพันปีหลวงทรงมีสร้อยเพชรแม่เศรษฐีรวมทั้งสิ้น ห้าเส้น ตามที่ระบุไว้ในหนังสือของคุณ อมรดรุณารักษ์ (อุทุมพร สุนทรเวช) ดังนี้

๑. ชุดเพชรรูปกลม (สองชั้น) (ภาพที่ ๑) — เป็นเพชรลูกน้ำขาวแท้เม็ดใหญ่เรียงรอบพระศอเป็นเฟืองระย้าซ้อนสองชั้น ทรงรัดเกล้ารูปดอกเบญจมาศเพชรอันงดงามคาดรอบพระเศียร เข้าชุดกับเข็มกลัดดอกเบญจมาศระย้าเพชรสามดอก พระวลัยกรเพชรลายละเอียดโปร่งทั้งสองข้าง และพระธำมรงค์เพชรที่เข้าชุดกันทั้งหมด เครื่องทรงชุดนี้ปรากฏในพระฉายาลักษณ์เมื่อคราว ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสชวาและสิงคโปร์ ทรงฉลองพระองค์ชุดราตรีสโมสรแบบสตรีชาวยุโรป

๒. ชุดเพชรรูปกลมขนาดใหญ่ (สามชั้น) (ภาพที่ ๒ และ ๓) — เป็นสร้อยสังวาลเฟื่องเพชรสามชั้น เรียงลดหลั่นจากเม็ดใหญ่สู่เม็ดเล็กประดับรอบพระศอ ใช้สำหรับทรงเครื่องเต็มยศอย่าง ขัตติยราชนารีตามแบบโบราณราชประเพณีของไทยเดิม

สองชุดนี้ถือเป็นหัวใจของ “สร้อยเพชรแม่เศรษฐี” อันเลื่องชื่อ และถูกจดจำในฐานะหนึ่งในเครื่องเพชรที่งดงามที่สุดของสมเด็จพระพันปีหลวง ทั้งในด้านการออกแบบที่สมดุล ความวิจิตรแห่งลวดลาย และความประณีตของการร้อยเรียงอัญมณีที่ไล่ขนาดอย่างลงตัว

ดังนั้น สร้อยคอริวิแยร์จึงมิได้เป็นเพียงเครื่องประดับ หากแต่เป็นสัญลักษณ์ของ “สายน้ำแห่งอำนาจและความงาม” ที่ไหลผ่านประวัติศาสตร์ของราชวงศ์จากยุโรปสู่สยาม — จากพระศอของ พระราชินีมารี อองตัวแนต ใต้แสงเทียนในพระราชวังแวร์ซายส์ สู่พระศอของ สมเด็จพระราชินีอเล็กซานดรา ในยุคเอ็ดเวิร์ดเดียน และต่อเนื่องถึง สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ แห่งกรุงสยาม ที่ทรงเปล่งประกายงดงามในพระฉายาลักษณ์อันทรงคุณค่าแห่งยุค

_____________

💎 “The Legendary ‘Mae Setthi’ Diamond Necklace of Queen Saovabha Phongsri, Queen Mother of Siam”

The Mae Setthi diamond necklace, also known as a Rivière necklace or “river” necklace, stands as one of the most enduring symbols of aristocratic elegance in the history of jewellery. This form first appeared in the early eighteenth century, during the Georgian era (1714–1830), evolving from necklaces composed of gemstones individually mounted in gold or silver collet settings, designed to allow candlelight to pass freely through the stones and enhance their brilliance.

The defining characteristic of a Rivière necklace is its continuous line of diamonds or gemstones, arranged in graduated sizes from smaller stones to larger ones, flowing seamlessly around the neckline. The visual effect evokes an unbroken stream of light—hence the name Rivière, derived from the French word for “river”.

Early examples were typically set with table-cut or old mine-cut diamonds, mounted in silver to maximise sparkle under candlelight. As gem-cutting techniques advanced toward the brilliant cut, the scintillation became more intense, and the metaphor of a “river of light” gained even greater resonance within jewellery culture.

From Versailles to Europe’s Royal Courts

The French royal court during the reigns of Louis XV and Louis XVI marked the golden age of the Rivière necklace. Queens such as Marie Leszczyńska and Marie Antoinette favoured exquisitely cut diamond Rivières to complement court gowns and elaborate head ornaments. These masterpieces were often created by royal jewellers including Bapst and Boehmer & Bassenge, the latter later infamous for the Affair of the Diamond Necklace, a scandal that helped undermine the prestige of the French monarchy on the eve of the Revolution.

Victorian and Edwardian Revival

The Rivière necklace experienced a powerful revival during the Victorian and Edwardian eras, particularly within the British royal family. Queen Alexandra, consort of Edward VII, famously re-popularised the fashion of wearing diamond Rivières and multi-layered chokers. Originally adopted to conceal a scar on her neck, her distinctive style inspired aristocratic women across Europe to embrace layered diamond necklaces as the height of elegance.

Her daughter-in-law, Queen Mary, possessed multiple Rivière necklaces set with diamonds, emeralds, and sapphires. She often paired them with tiaras and long sautoir necklaces. Many of these jewels were crafted by Britain’s leading court jewellers, including Garrard, Collingwood, and Carrington & Co..

By the turn of the twentieth century, French maisons such as Cartier, Boucheron, and Chaumet challenged British dominance, pioneering the use of platinum during the Belle Époque. This innovation allowed jewellery to appear lighter, more delicate, and almost weightless—perfectly suited to the aesthetic ideals of the Edwardian age.

The Edwardian Zenith

The Edwardian period (c. 1890–1910) represents the zenith of Rivière necklace artistry. Platinum settings enabled diamonds to float effortlessly around the neck, creating the illusion of pure light suspended in air. This refined elegance is vividly reflected in restored AI-enhanced portraits of Queen Saovabha Phongsri, in which she wears her celebrated Mae Setthi diamond necklace, a jewel renowned within the Siamese royal court during the late reign of Chulalongkorn(Rama V).

Western Jewellery in the Siamese Court

The adoption of Western jewellery styles in Siam accelerated during the reign of King Chulalongkorn. Queens and royal princesses embraced European court dress and jewellery with remarkable sophistication. Prestigious jewels were imported directly from Europe—often from Garrard, Cartier, and Van Cleef & Arpels—either via diplomatic channels or as royal gifts from allied nations. By the late nineteenth and early twentieth centuries, the Siamese court possessed a jewellery collection fully comparable to those of Europe’s great monarchies.

The Five Mae Setthi Diamond Necklaces

A common misconception suggests that Queen Saovabha’s Mae Setthi necklace was a single piece worn in different configurations. In fact, historical records—most notably those compiled by Amorn Darunaraks (Uthumphon Suntarawet)—confirm that the Queen Mother owned five distinct Mae Setthi diamond necklaces. Two of the most significant are:

1. Double-strand graduated round diamonds (Image 1)
Composed of large, high-quality round diamonds arranged in two layered strands encircling the neck. The ensemble included a diamond chrysanthemum coronet, three matching cascading brooches, openwork diamond bracelets, and coordinating diamond rings. This set appears in portraits taken during Queen Saovabha’s accompaniment of King Chulalongkorn on his state visit to Java and Singapore, where she wore a European-style court evening gown.

2. Triple-strand large round diamonds (Images 2–3)
A three-tiered diamond Rivière, graduating from large to smaller stones, worn as part of full traditional Thai royal regalia (Kattiya Ratchanari). This configuration reflects the synthesis of Western jewellery technique with Thai court ceremonial aesthetics.

These two sets form the very heart of the legendary Mae Setthi diamond necklaces, remembered for their perfect proportional balance, intricate craftsmanship, and masterful graduation of gemstones.

A River of Power and Beauty

Ultimately, the Rivière necklace is far more than an ornament. It is a symbol of a “river of power and beauty” flowing through royal history—from the candlelit halls of Versailles adorning Marie Antoinette, to the Edwardian splendour of Queen Alexandra, and finally to the luminous dignity of Queen Saovabha Phongsri of Siam. Across continents and cultures, this unbroken line of diamonds embodies continuity, authority, and the enduring language of royal elegance.

_____________

เรียนเชิญกด Subscribe ได้ที่ลิงก์นี้ครับ เพื่อร่วมติดตามงานสร้างสรรค์ต้นฉบับ งานวิจัยประวัติศาสตร์แฟชั่น และผลงานอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมด้วยเทคโนโลยี AI ของ AI Fashion Lab, London ซึ่งมุ่งตีความอดีตผ่านมิติใหม่ของการบูรณะภาพ การสร้างสรรค์ภาพ และการเล่าเรื่องด้วยศิลปะเชิงดิจิทัล 🔗 https://www.facebook.com/aifashionlab/subscribe/

#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand #UNESCO