“สร้อยเพชรแม่เศรษฐี” กับตำนานแห่งสร้อยคอริวิแยร์
“สร้อยเพชรแม่เศรษฐี” กับตำนานแห่งสร้อยคอริวิแยร์
สร้อยคอแบบริวิแยร์ (Rivière necklace) นับเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์แห่งความสง่างามของสตรีชั้นสูงที่ทรงคุณค่ามากที่สุดในประวัติศาสตร์แฟชั่น เครื่องประดับชนิดนี้ปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรกในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 หรือยุค จอร์เจียน (Georgian era, 1714–1830) โดยพัฒนามาจากสร้อยเพชรที่ร้อยเม็ดอัญมณีด้วยตะขอทองคำหรือเงินแบบ “คอลเลต์ (collet-set)” ซึ่งช่วยให้แสงสะท้อนผ่านตัวอัญมณีได้อย่างเต็มที่
ลักษณะของสร้อยริวิแยร์คือการเรียงร้อยเพชรหรืออัญมณีเม็ดกลมขนาดต่าง ๆ ต่อกันอย่างต่อเนื่อง ไล่เรียงจากเม็ดเล็กไปจนถึงเม็ดใหญ่ สร้างเส้นสายที่เปล่งประกายราวกับสายน้ำที่ไหลรินอย่างไม่มีที่สิ้นสุด — ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ Rivière มาจากภาษาฝรั่งเศส แปลว่า “แม่น้ำ (river)”
ในยุคแรก สร้อยคอชนิดนี้มักทำจาก เพชรแบบ table-cut หรือ old mine-cut และใช้ตัวเรือนเงินเพื่อขับให้เพชรแวววาวยิ่งขึ้นในแสงเทียน ต่อมาเมื่อเทคนิคการเจียระไนพัฒนาไปสู่ brilliant cut ความระยิบระยับของอัญมณีก็ยิ่งชัดเจนขึ้น และชื่อ “ริวิแยร์” ก็เริ่มถูกใช้เพื่อเปรียบเปรยกับสายน้ำแห่งแสงที่ไหลไปทั่วลำคอของผู้สวมใส่
ราชสำนักฝรั่งเศสในสมัย พระเจ้าหลุยส์ที่ 15 และพระเจ้าหลุยส์ที่ 16 ถือเป็นยุคทองของสร้อยคอชนิดนี้ สตรีสูงศักดิ์ เช่น สมเด็จพระราชินีมารี เลซซินสกา (Queen Marie Leszczyńska) และ สมเด็จพระราชินีมารี อองตัวแนต (Queen Marie Antoinette) ต่างทรงนิยมสวมสร้อยริวิแยร์เพชรเจียระไนอย่างประณีต เพื่อเสริมความงามของชุดราตรีและศิราภรณ์ชั้นสูง ผลงานในยุคนี้มักสร้างสรรค์โดยช่างอัญมณีแห่งราชสำนัก เช่น Bapst และ Boehmer & Bassenge ซึ่งภายหลังมีชื่อเสียง (และอื้อฉาว) จาก “คดีสร้อยเพชรแห่งราชินีฝรั่งเศส” อันเป็นหนึ่งในเหตุการณ์ที่นำไปสู่การปฏิวัติฝรั่งเศส
เมื่อกาลเวลาล่วงสู่ยุค วิกตอเรีย (Victorian era) และ เอ็ดเวิร์ดเดียน (Edwardian era) สร้อยคอริวิแยร์ก็ได้รับความนิยมอีกครั้ง โดยเฉพาะในหมู่ราชวงศ์อังกฤษ สมเด็จพระราชินีอเล็กซานดรา (Queen Alexandra) พระอัครมเหสีในสมเด็จพระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 7 ทรงเป็นผู้ที่ทำให้การสวมสร้อยเพชรแบบริวิแยร์และโชกเกอร์หลายชั้นกลับมาเป็นที่นิยม พระองค์ทรงสวมทับกันหลายเส้นเพื่อปกปิดรอยแผลเป็นบนพระศอ และนั่นเองที่กลายเป็นแรงบันดาลใจให้แฟชั่นการสวมสร้อยคอริวิแยร์เป็นที่นิยมในหมู่สตรีชั้นสูงทั่วทั้งยุโรป
ต่อมา สมเด็จพระราชินีแมรี (Queen Mary) ทรงครอบครองสร้อยคอริวิแยร์หลายเส้น ทั้งที่ประดับเพชร มรกต และไพลิน พระองค์มักทรงสวมร่วมกับเทียร่าและสร้อยระย้าแบบ sautoir ผลงานส่วนใหญ่ในราชสำนักอังกฤษนั้นมาจากสำนักอัญมณีชั้นนำ เช่น Garrard, Collingwood, และ Carrington & Co. ซึ่งต่อมาถูกท้าทายโดยช่างอัญมณีฝรั่งเศสอย่าง Cartier, Boucheron, และ Chaumet ผู้บุกเบิกการใช้ทองคำขาวและแพลทินัมในช่วง Belle Époque ให้เครื่องเพชรดูอ่อนช้อยและเบาบางยิ่งขึ้น
ยุค เอ็ดเวิร์ดเดียน (ราว ค.ศ. 1890–1910) ถือเป็นจุดสูงสุดของศิลปะการทำสร้อยริวิแยร์ เพราะเทคโนโลยีการขึ้นตัวเรือนด้วย แพลทินัม (platinum) ช่วยให้เพชรสามารถลอยอยู่รอบลำคอได้อย่างไร้น้ำหนักราวกับแสงที่ส่องผ่านอากาศ ความงดงามนี้สะท้อนอยู่ในพระฉายาลักษณ์ของ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ได้รับการบูรณะด้วยเทคโนโลยี AI ในคอลเลกชันนี้ — ซึ่งทรงสวม สร้อยพระศอเพชรแม่เศรษฐี อันโด่งดังในราชสำนักสยามช่วงปลายรัชกาลที่ ๕
ในสยาม การรับรูปแบบเครื่องประดับตะวันตกเริ่มขึ้นอย่างเด่นชัดในรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) พระมเหสีและพระราชธิดาหลายพระองค์ทรงรับวัฒนธรรมการแต่งกายและเครื่องอัญมณีแบบยุโรปเข้ามาอย่างงดงาม
นอกจากนี้ยังมีการนำเข้าเครื่องประดับจากยุโรปโดยตรง ทั้งจาก Garrard, Cartier, และ Van Cleef & Arpels ผ่านทางราชทูตหรือเป็นของถวายจากประเทศพันธมิตร ทำให้ราชสำนักสยามในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 และต้นศตวรรษที่ 20 มีคอลเลกชันเพชรพลอยที่เทียบเท่าราชสำนักยุโรปได้อย่างภาคภูมิ
สร้อยพระศอเพรชแม่เศรษฐี 2 ชุดนี้ บางท่านอาจเข้าใจผิดว่าเป็นชุดเดียวกันแต่แยกส่วนมาสวมใส่คนละคราว — แท้จริงแล้วเป็น คนละชุดโดยสิ้นเชิง สมเด็จพระพันปีหลวงทรงมีสร้อยเพชรแม่เศรษฐีรวมทั้งสิ้น ห้าเส้น ตามที่ระบุไว้ในหนังสือของคุณ อมรดรุณารักษ์ (อุทุมพร สุนทรเวช) ดังนี้
๑. ชุดเพชรรูปกลม (สองชั้น) — เป็นเพชรลูกน้ำขาวแท้เม็ดใหญ่เรียงรอบพระศอเป็นเฟืองระย้าซ้อนสองชั้น ทรงรัดเกล้ารูปดอกเบญจมาศเพชรอันงดงามคาดรอบพระเศียร เข้าชุดกับเข็มกลัดดอกเบญจมาศระย้าเพชรสามดอก พระวลัยกรเพชรลายละเอียดโปร่งทั้งสองข้าง และพระธำมรงค์เพชรที่เข้าชุดกันทั้งหมด เครื่องทรงชุดนี้ปรากฏในพระฉายาลักษณ์เมื่อคราว ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสชวาและสิงคโปร์ ทรงฉลองพระองค์ชุดราตรีสโมสรแบบสตรีชาวยุโรป
๒. ชุดเพชรรูปกลมขนาดใหญ่ (สามชั้น) — เป็นสร้อยสังวาลเฟื่องเพชรสามชั้น เรียงลดหลั่นจากเม็ดใหญ่สู่เม็ดเล็กประดับรอบพระศอ ใช้สำหรับทรงเครื่องเต็มยศอย่าง ขัตติยราชนารีตามแบบโบราณราชประเพณีของไทยเดิม
สองชุดนี้ถือเป็นหัวใจของ “สร้อยเพชรแม่เศรษฐี” อันเลื่องชื่อ และถูกจดจำในฐานะหนึ่งในเครื่องเพชรที่งดงามที่สุดของสมเด็จพระพันปีหลวง ทั้งในด้านการออกแบบที่สมดุล ความวิจิตรแห่งลวดลาย และความประณีตของการร้อยเรียงอัญมณีที่ไล่ขนาดอย่างลงตัว
ดังนั้น สร้อยคอริวิแยร์จึงมิได้เป็นเพียงเครื่องประดับ หากแต่เป็นสัญลักษณ์ของ “สายน้ำแห่งอำนาจและความงาม” ที่ไหลผ่านประวัติศาสตร์ของราชวงศ์จากยุโรปสู่สยาม — จากพระศอของ พระราชินีมารี อองตัวแนต ใต้แสงเทียนในพระราชวังแวร์ซายส์ สู่พระศอของ สมเด็จพระราชินีอเล็กซานดรา ในยุคเอ็ดเวิร์ดเดียน และต่อเนื่องถึง สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ แห่งกรุงสยาม ที่ทรงเปล่งประกายงดงามในพระฉายาลักษณ์อันทรงคุณค่าแห่งยุค
The Legendary “Rivière Necklace” and Its Royal Origins
The Rivière necklace, now regarded as one of the most timeless symbols of royal elegance, first appeared in the early 18th century during the Georgian era (1714–1830). It evolved from earlier forms of collet-set diamond necklaces, where gemstones were mounted in closed or open-backed silver and gold settings to maximise light reflection. These necklaces were often worn close to the collarbone, intended to shimmer like a continuous stream of light — a concept that inspired the French name Rivière, meaning “river”.
The earliest Rivière-style necklaces were composed entirely of table-cut or old mine-cut diamonds, set in silver to enhance brilliance under candlelight. By the mid-18th century, as diamond cutting techniques improved, brilliant cutsbecame standard, resulting in a more fluid and scintillating surface that justified its poetic name. French and British aristocrats quickly adopted the style, and it became an indispensable part of a lady’s court attire.
Among the earliest documented wearers were members of the French royal court under Louis XV and Louis XVI, including Queen Marie Leszczyńska and Queen Marie Antoinette, who favoured necklaces composed of perfectly graduated diamonds to complement their lavish gowns. These pieces were typically crafted by the royal jewellers Bapstand Boehmer & Bassenge, the latter being infamous for the “Diamond Necklace Affair” that precipitated the French Revolution.
During the Victorian and Edwardian eras, the Rivière necklace experienced a revival. Queen Alexandra (consort of King Edward VII) was particularly known for layering multiple diamond necklaces and chokers — including magnificent Rivière strands — to conceal a childhood scar on her neck. Her style set a fashion that swept through Europe’s aristocracy, blending formality with opulence. Her successor, Queen Mary, possessed several exquisite Rivière necklaces featuring diamonds, emeralds, and sapphires, often worn in combination with tiaras or sautoirs. Many of these jewels were commissioned from Britain’s leading royal jewellers such as Garrard, Collingwood, and Carrington & Co., later joined by Cartier, Boucheron, and Chaumet in France, who refined the style into delicate platinum settings during the Belle Époque.
The Edwardian period (circa 1890–1910) marked the height of Rivière craftsmanship. Platinum’s strength and malleability allowed jewellers to create almost invisible settings, giving the illusion that diamonds floated effortlessly around the wearer’s neck — a technical and aesthetic achievement that epitomised the lightness of Edwardian jewellery design. This is precisely the era reflected in the AI-restored portrait of Queen Sri Patcharindra, the Queen Mother, whose diamond Rivière necklace, known in the inner court as สร้อยเพชรแม่เศรษฐี, symbolised both refined taste and the prosperity of the Chakri court at the twilight of the 19th century.
In Siam (Thailand), the introduction of Western-style jewellery design coincided with the reign of King Chulalongkorn (Rama V), whose consorts and royal daughters were among the first to adopt European court dress and jewellery forms. Imported jewels from Garrard, Cartier, and Van Cleef & Arpels also reached the royal court through diplomatic gifts and royal commissions, enriching the treasure collections of both Queen Saovabha Phongsri and Queen Sri Patcharindra.
The two Rivière “Mae Seththi” Diamond Necklaces are sometimes mistaken for being the same piece worn separately on different occasions — yet in truth, they are entirely distinct creations.
According to Khun Amorn Darunaraks (Uthumporn Suntornvej), Her Majesty Queen Sri Patcharindra, the Queen Mother, possessed a total of five Rivière Necklaces known collectively as the “Mae Seththi Diamond Necklaces.”Among these, the following two are the most celebrated:
The Double-Tiered Round-Cut Diamond Rivière Necklace — composed of large, flawless white diamonds arranged around Her Majesty’s neck in two cascading tiers. The suite included an exquisite diamond chrysanthemum tiara, a diamond chrysanthemum brooch with three pendant blossoms, openwork diamond bracelets on both wrists, and a matching diamond ring. This ensemble appears in the royal portrait taken during Her Majesty’s attendance on King Chulalongkorn (Rama V) on His Majesty’s royal visit to Java and Singapore, in which the Queen is attired in an evening gown in the European style.
The Triple-Tiered Large Round-Cut Diamond Rivière Necklace — a magnificent three-row rivière of graduated diamonds, diminishing in size from large to small, designed to encircle the neck in full splendour. This necklace was worn for formal state occasions when Her Majesty appeared in full court dress in the traditional Thai royal manner, befitting the dignity of a queen consort.
These two sets form the heart of the legendary “Mae Seththi Diamond Rivières,” long remembered as among the most exquisite jewels ever worn by the Queen Mother — admired for their perfect balance of design, the intricate beauty of their composition, and the flawless craftsmanship evident in every meticulously graduated diamond.
Thus, the Rivière necklace became a universal emblem of feminine grace — transcending continents and dynasties. Whether adorning Queen Marie Antoinette’s décolletage under candlelight, Queen Alexandra’s regal throat in Edwardian portraits, or Queen Sri Patcharindra’s radiant presence in late-Rattanakosin photographs, its enduring brilliance continues to symbolise the timeless dialogue between artistry, craftsmanship, and sovereignty.
#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashion #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand #UNESCO
