การแต่งกายสตรีสยามในสมัยรัชกาลที่ ๑–๓
การแต่งกายสตรีสยามในสมัยรัชกาลที่ ๑–๓ (พ.ศ. ๒๓๒๕–๒๓๙๔ / ค.ศ. 1782–1851)
เมื่อกรุงรัตนโกสินทร์เริ่มต้นขึ้นในรัชกาลที่ ๑ การแต่งกายของสตรีสยามยังคงรับอิทธิพลต่อเนื่องมาจากสมัยอยุธยา บันทึกของชาวตะวันตก เช่น ลาลูแบร์ ได้กล่าวไว้ตั้งแต่สมัยก่อนแล้วว่าคนสยามแต่งกายด้วยเสื้อผ้าน้อยชิ้นกว่าชาติอื่น นิยมเดินเท้าเปล่า ไม่สวมหมวก ใช้ผ้าชิ้นเดียวพันร่างกาย โดยเฉพาะผ้าที่มีลวดลายดอกหรือผ้าไหมเนื้อเรียบที่ทอขอบเป็นดิ้นทองดิ้นเงิน เมื่อเข้าสู่กรุงเทพฯ ยุคต้น รูปแบบนี้ยังคงดำรงอยู่และพัฒนาเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของสตรีไทยในรัชกาลที่ ๑–๓
การแต่งกายของสตรีทั่วไปประกอบด้วย ผ้านุ่งแบบโจงกระเบน (โจงกระเบน) ควบคู่กับการห่ม สไบเฉียง ทับลำตัว ในชีวิตประจำวันมักใช้ ผ้าแถบหรือผ้าตะเบงมาน พันอกเพื่อความสะดวก ส่วนในโอกาสเป็นทางการหรือยามออกงานสำคัญจะนิยมคลุมสไบเพื่อแสดงถึงความสุภาพเรียบร้อย การสวมเสื้อแขนกระบอกเริ่มปรากฏในช่วงนี้ โดยตัดแบบรัดรูป เรียบง่าย และสวมทับใต้สไบสำหรับสตรีชั้นสูง
ความแตกต่างระหว่างชาวบ้านกับสตรีชาววังอยู่ที่คุณภาพของเนื้อผ้า ชาวบ้านนิยมผ้าพื้นเมืองที่ทออย่างเรียบง่าย ในขณะที่สตรีชั้นสูงและเจ้านายใช้ผ้าไหมชั้นดี สอดดิ้นเงินดิ้นทอง หรือผ้านำเข้าจากต่างประเทศ ตลอดจนประดับเครื่องทองและอัญมณีเพิ่มเติมเพื่อบ่งบอกฐานะ
ทรงผม ของสตรีในช่วงนี้สะท้อนพัฒนาการที่ต่อเนื่องจากธรรมเนียมการตัดจุกเมื่อพ้นวัยเด็ก หญิงสาวมักตัดผมสั้น ทรงปีก คือไว้จอนยาวสองข้างหู โกนท้ายทอยให้เรียบ ลักษณะทรงผมดังกล่าวปรากฏชัดในจิตรกรรมฝาผนัง ซึ่งแสดงให้เห็นว่าสตรีชนชั้นสูงและสามัญชนมีแบบแผนไม่ต่างกันมากนัก
รองเท้า ยังไม่ใช่สิ่งที่นิยม แม้แต่สตรีในราชสำนักก็มักเดินเท้าเปล่า จะมีบ้างในบางโอกาสที่สวมรองเท้าส้นตื้นปักดิ้นหรือปักไหมสำหรับพิธีการ ส่วนรองเท้าแบบตะวันตกยังไม่แพร่หลายในช่วงนี้ หากจะเริ่มเห็นชัดเจนก็ในรัชกาลที่ ๕ เป็นต้นไป
ภาพรวมแล้ว การแต่งกายสตรีสยามตั้งแต่รัชกาลที่ ๑ จนถึงรัชกาลที่ ๓ ถือเป็นยุคต่อเนื่องเดียวกัน มีเอกลักษณ์ร่วมคือการนุ่งโจงกระเบน การห่มสไบ ทรงผมสั้นแบบปีก และการดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่ายด้วยเท้าเปล่า แม้สตรีชนชั้นสูงจะมีเครื่องนุ่งห่มและเครื่องประดับที่หรูหรากว่า แต่โครงสร้างหลักของการแต่งกายยังคงเป็นแบบเดียวกัน สะท้อนความงามที่เรียบง่าย ทะมัดทะแมง และสืบทอดเป็นรากฐานสำคัญของแฟชั่นไทยในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น
Women’s Dress in Siam during the Reigns of Rama I–III
(1782–1851 / พ.ศ. 2325–2394)
When the Rattanakosin era began under King Rama I, women’s dress in Siam still carried strong influences from the late Ayutthaya period. Western observers such as Simon de la Loubère had already noted earlier that the Siamese wore fewer garments than other nations, usually went barefoot and bareheaded, and wrapped themselves in a single piece of cloth. These cloths were often patterned silks or plain silks with gold and silver borders. In early Bangkok, this style persisted and gradually developed into a distinctive form of women’s attire during the reigns of Rama I–III.
The basic costume of ordinary women consisted of a lower garment worn as a jong kraben (โจงกระเบน), combined with a sabai (สไบ) draped diagonally across the torso. For daily life, a simple breast cloth, known as pha tabeng man (ผ้าตะเบงมาน) or pha thaep (ผ้าแถบ), was commonly used for convenience. On more formal occasions or when appearing in public, women covered themselves with the sabai to present modesty and refinement. During this period, the fitted long-sleeved blouse with straight sleeves, known as seua khaen krabok (เสื้อแขนกระบอก), began to appear, worn beneath the sabai by ladies of higher rank.
The key distinction between commoners and women of the court lay in the quality of textiles. Common women relied on local cottons or simply woven silks, while court ladies and members of the nobility dressed in fine silk brocades woven with gold or silver threads, or imported fabrics of superior quality, and further enhanced their attire with jewellery of gold and precious stones.
Hairstyles reflected the continuing transition from the Ayutthaya custom of cutting the childhood topknot (juk – จุก). Young women often wore their hair cropped short in the dok krathum (ทรงดอกกระทุ่ม) style, while adult women favoured the pik (ทรงปีก) style: long sideburns framing the ears with the nape of the neck shaven clean. Such styles are clearly depicted in mural paintings, where both noblewomen and commoners appear with similar coiffures, differentiated only by the richness of their clothing and adornments.
Footwear was still uncommon. Even court ladies typically went barefoot, though embroidered slippers with low heels were occasionally worn for ceremonies. Western shoes had not yet become fashionable at this time and would only begin to gain prominence in the reign of Rama V (1868–1910).
Overall, women’s dress in Siam during the reigns of Rama I to Rama III formed a continuous era, defined by the jong kraben, the sabai, short cropped hairstyles, and the barefoot way of life. While elite women distinguished themselves with more luxurious textiles and jewels, the fundamental structure of attire remained the same, reflecting a beauty that was simple, practical, and graceful, and forming the foundation of early Rattanakosin fashion.
#aifashionlab #AI #aiartist #aiart #aifashion #aifashiondesign #aifashionstyling #aifashiondesigner #fashion #fashionhistory #historyoffashion #fashionstyling #fashionphotography #digitalfashiondesign #digitalcostumedesign #digitaldesign #digitalaiart #ThaiFashionHistory #ThaiFashionAI #thailand #UNESCO#digitalfashion
